Στη ζωή πιθανά έχετε βρεθεί αντιμέτωποι με συμπεριφορές που σας πλήγωσαν βαθιά, και τις περισσότερες φορές όχι μόνο δεν καταλαβαίνατε το γιατί, αλλά πιθανά να τα βάλατε και με τον εαυτό σας που την πάτησε. Τι είναι όμως αυτό που ωθεί έναν άνθρωπο να πληγώσει ή να αδικήσει συνειδητά έναν άλλον και να του κάνει κακό; Διαχρονικά οι έρευνες δείχνουν τρεις βασικούς μηχανισμούς που ενεργοποιούν οι άνθρωποι που προβαίνουν σε συμπεριφορές κακίας:

1. Όταν πείθουν τον εαυτό τους ότι έχουν δίκιο: Ένας ιδιαίτερα ύπουλος μηχανισμός που οδηγεί σε πράξεις κακίας είναι η ηθική δικαιολόγηση. Ο άνθρωπος που κάνει το κακό, σπάνια το παραδέχεται μέσα του, και κατασκευάζει ένα εσωτερικό αφήγημα για να πεισθεί ότι το κάνει για καλό σκοπό. Είτε για να προστατευθεί ο ίδιος, τα παιδιά του, ή τα συμφέροντά του. Και μπροστά σε αυτόν τον σκοπό, ο κακός άνθρωπος δεν δέχεται ότι αδικεί τον άλλον ή ότι προβαίνει σε πράξεις που τον βλάπτουν συνειδητά. Δηλαδή, κατά η κακία μεταμφιέζεται σε «ηθικό καθήκον», και ο δράστης όχι μόνο δεν νιώθει τύψεις, αλλά φτάνει να αυτοδικαιώνεται, και προσπαθεί να πείσει και τους άλλους γι’ αυτό!
2. Όταν ξέρουν ότι δεν θα τιμωρηθούν/ή δεν θα υπάρξουν επιπτώσεις: Η απουσία συνεπειών είναι ένα από τα πιο ισχυρά κίνητρα για αντικοινωνική ή κακόβουλη συμπεριφορά. Όταν κάποιος πιστεύει πως «δεν θα τον πιάσουν», «δεν θα του ζητηθούν ευθύνες», ή ότι έχει την εξουσία ή τους τρόπους να καλύψει τις πράξεις κακίας, αισθάνεται άνετος και νιώθει ελεύθερος να βλάψει τον άλλον χωρίς κόστος. Αυτό είναι το λεγόμενο φαινόμενο της ηθικής χαλάρωσης, όπως το ονομάζεται στην κοινωνική ψυχολογία, και δυστυχώς υπάρχει σαν φαινόμενο στις μέρες μας, κυρίως με πράξεις κλοπών, όπου οι δράστες δεν βρίσκονται ποτέ, ή κι αν βρεθούν, την άλλη μέρα είναι έξω. Έτσι, η ατιμωρησία ενισχύει την αίσθηση κυριαρχίας και «νομιμοποιεί» εσωτερικά ακόμα και τη σκληρότερη κακία, αδικία και αξιόποινη πράξη.
3. Όταν θεωρούν ότι ο άλλος το άξιζε: Το τρίτο, επίσης συχνό μοτίβο σκέψης πίσω από τις πράξεις κακίας είναι η αξιολόγηση του άλλου ως κατώτερου, λιγότερου, ή «άξιου τιμωρίας». Είτε επειδή πιστεύουν ότι ο άλλος είναι αδύναμος, είτε επειδή έχει κάνει κάποιο λάθος, είτε απλώς επειδή δεν τον συμπαθούν, οι δράστες κακών πράξεων αφαιρούν από τον άλλον την ανθρώπινη υπόστασή του. Τον βλέπουν σαν στόχο που πρέπει να τιμωρηθεί, να υποφέρει και να πληρώσει, κι αυτή η απανθρωποποίηση του άλλου είναι που τους επιτρέπει τη σκληρότητα χωρίς ενοχή.

Τελικά, ίσως η πιο ουσιαστική ερώτηση να μην είναι γιατί κάποιοι άνθρωποι κάνουν κακό, αλλά πώς μπορείτε εσείς να προστατευθείτε ή και να επιλέγετεε να μην το κάνετε — ακόμα κι όταν έχετε την ευκαιρία, το άλλοθι ή την πρόκληση μπροστά σας. Η καλοσύνη δεν είναι αδυναμία, είναι επιλογή. Και κάθε μέρα που δεν αφήνετε τον εαυτό σας να παρασυρθεί από τον θυμό, την αδικία ή τον εγωισμό σας, είναι μια μικρή νίκη. Όχι απέναντι στους άλλους, αλλά απέναντι στο σκοτεινό σας κομμάτι, αυτό που έχουμε όλοι μέσα μας.