ทำไม การฉีดวัคซีนลดความรุนแรงโรคโควิด-19 จึงมีข่าว เช่น วัคซีนชนิดหนึ่งกระตุ้นภูมิคุ้มกันดีกว่าอีกชนิดหนึ่ง วัคซีนลักษณะเดียวกันยี่ห้อเดียวกันฉีดแล้วกระตุ้นภูมิคุ้มกันขึ้นต่างกันเหมือนฟ้ากับเหว ตลอดจนถึงการฉีดวัคซีนไขว้กันไปมาหลายสูตรแบบ ลองแล้วเปลี่ยน-เปลี่ยนแล้วลอง แต่ภูมิคุ้มกันก็ยังขึ้นบ้างไม่ขึ้นบ้าง เลยต้องพยายามหาเข็มสามมาฉีด ทำไมถึงเป็นเช่นนั้น 

เพราะระบบภูมิคุ้มกันนั้นมีระดับแตกต่างกันในแต่ละบุคคล ขึ้นกับปัจจัยหลายประการ  

มีบทความวิชาการเรื่องหนึ่งซึ่งตีพิมพ์ก่อนเกิดการมีวัคซีนสำหรับโรค COVID-19 ชื่อ Factors That Influence the Immune Response to Vaccination (ปัจจัยที่มีอิทธิพลต่อการตอบสนองทางภูมิคุ้มกันต่อการฉีดวัคซีน) ในวารสาร Clinical Microbiology Reviews ของปี 2019 ให้ข้อมูลที่สำคัญในการทำความเข้าใจต่อปรากฏการณ์ที่พบว่า การฉีดวัคซีนต่างชนิดกัน เกิดภูมิคุ้มกันในรูปแบบต่างกันคือ ขึ้นช้าบ้าง เร็วบ้าง ระดับตกเร็ว-ช้าต่างกัน เป็นต้น กล่าวคือ

o  แอนติบอดีตามธรรมชาติ ในมนุษย์คือ IgM และ IgA ซึ่งสร้างโดยเซลล์ที่เรียกว่า เม็ดเลือดขาว B-1 ในตัวอ่อนและหลังคลอด โดยอยู่ที่ระดับร้อยละ 1 ของ immunoglobulins ในเลือด (ซึ่งเริ่มลดลงตามอายุที่เพิ่มขึ้น) มีความสำคัญในการป้องกันโรคต่าง รวมถึงโรคแพ้ภูมิตนเอง การอุดตันในเส้นเลือด อาการอักเสบ ตลอดจนถึงมะเร็ง
o  แอนติบอดีจากการกระตุ้นเกิดจากสิ่งแปลกปลอม ซึ่งมีความสามารถกระตุ้นการสร้างแอนติบอดีซึ่งเรียกว่า antigenicity 
o  ภูมิคุ้มกันแบบเซลล์ ซึ่งได้แก่ T-cells ชนิดต่าง ๆ คือ เซลล์ที่จัดการกับสิ่งแปลกปลอมทั้งที่เป็นเซลล์หรือชิ้นส่วนที่มีคุณสมบัติเป็นโปรตีน เมื่อตรวจพบว่า ลักษณะโปรตีนนั้นไม่ใช่โปรตีนที่ร่างกายผลิต T-cells จะจัดการทำลายทิ้งด้วยวิธีต่าง ๆ ตามความเหมาะสม

ปัจจัยที่มีผลต่อการสร้างภูมิคุ้มกันของแต่ละคนเมื่อได้รับวัคซีน มีอะไรบ้าง

•  ความแตกต่างนั้นเริ่มต้นตั้งแต่อยู่ในท้องแม่เพราะมีงานวิจัยที่พบว่า อายุครรภ์ของทารกก่อนคลอดมีบทบาทสำคัญในการกำหนดระบบภูมิคุ้มกันของเด็กเพื่อตอบสนองต่อการฉีดวัคซีน โดยเฉพาะเม็ดเลือดขาวต่าง ๆ 

•  ปัจจัยภายในแต่ละบุคคลที่ออกเผชิญโลก ซึ่งได้แก่ อายุ เพศ พันธุกรรม และโรคประจำตัว

•  สภาพแวดล้อมที่เด็กเกิดและเติบโตมามีผลอย่างมากต่อการตอบสนองของแอนติบอดีต่อวัคซีนประเภทต่างๆ  

•  ความแตกต่างในการพัฒนาประเทศ

•  พฤติกรรมส่วนตัวมีผลต่อการกระตุ้นภูมิคุ้มกัน เช่น การสูบบุหรี่ การออกกำลังกาย อาหาร การนอน 

•  ความแตกต่างที่ชนิดของวัคซีน เช่น เชื้อตาย หรือ mRNA ฯ

ติดตามฟังเพิ่มเติม คลิกคิดก่อนเชื่อกับ ดร.แก้ว กังสดาลอำไพ ตอนนี้