Evvel zaman içinde, kalbur saman içinde, İzmir’e envai çeşit diyardan, envai renkte, envai dilde insan gelir, her biri bir sokakta, bir evde, bir odada eğlenebildiği kadar eğlenirmiş. Frengi kişide uzun yıllar devam eden zührevi bir hastalıkmış.

İddialara göre bu illet hastalık Kırım savaşından sonra görülmeye başlamış Osmanlı topraklarında. Rusyaya fırıncılık yapmaya gidenler getirdi derlermiş. 1856 yılında hastalığı kontrol edebilmek, fuhuşu denetleyebilmek adına açıvermişler genelevleri Konstantiniyyeye.

Fahişelerin hastalığı taşıyıp taşımadığının denetimini yapmak için 1878 yılında Doktor Michael ve Cemiyet-i Tıbbiye-i Mülkiye üyesi Muallim Agop Handanyan görevlendirilmiş ve raporlar hazırlanmış.

Şura-yı Devlet’in onaylaması ile 6 Şubat 1879 tarihinde Emraz-ı Sâriye Nizamnamesi kanun halini almış ve tümülkede uygulanmaya başlanmış. Nizamnameye göre salgın hastalıklar için tedbir almak ve genelevlerde bulunan kadınların sağlık kontrollerini denetim altında tutmak için memur, hekim ve belediye çavuşu vazifelendirilmiş.

E koca İzmir. Akdeniz’in büyük liman kenti, durur mu geri. Frengi hastalığı Kordon’dan çevre bölgelere hızlı bir şekilde yayılmış tabi. İzmir, çok çeşitli milletten misafirleri olan,eğlencesi de meşhur bir kentmiş. Yazarın dediği gibi, Ferhaneleri de kerhaneleri de meşhurmuş. 26 Ekim 1889 tarihinde İzmir Valisi Halil Rıfat Paşa Dâhiliye Nezareti’ne rapor göndermiş. Frengiye karşı bir Sıhhiye Komisyonuoluşturulmuş ve 10 maddelik bir rapor hazırlanmış. Polis raporlarına göre Sakızlılar (Xiotika) mahallesinde, yani bugün Tepecik-Yenişehir tarafında 71 genelev ve 280 fahişe bulunuyormuş.

Tüm bu çabaların sonunda frengi kısa zaman içinde kontrol altına alınabilmiş. Raporda bu illet hastalıkla mücadele için hastane kurulması önerisi geç de olsa gerçekleştirilmiş ve bugün hepimizin İzmir Eşrefpaşa Hastahanesi  olarak bildiği hastane “Eşrefpaşa Hastahanesi Emraz-ı Cildiye ve Bevliye Binası” adıyla 2 yıllık inşa süresinin ardından, 1908 yılında hizmete açılmış.

Gökten üç elma düşmüş, biri benim başıma, biri sizin başınıza, diğeri tüm vesikalıların başına.

Kaynak:

Abdullah Martal, “İllet-i Efrenciye (İzmir’de Frengiyle Mücadele)”, Tepekule Tarih (2000), Sayı:1, s.89.

Fatma Bulut, “Osmanlı’dan Cumhuriyet’e Tehlikeli Bir Miras: Frengi” Tarih Okulu, (2009), Sayı: 3, s.113-114.