Bốn ngàn năm lịch sử Do Thái là một hành trình thần kỳ của ý chí sinh tồn. Từ những bộ lạc du mục giữa sa mạc Canaan, họ xây nên vương quốc Israel – Judah, dựng Đền Thánh Jerusalem, rồi chứng kiến nó hai lần bị phá hủy. Họ bị Babylon bắt đi lưu đày, bị La Mã nghiền nát, bị xé tan khắp bốn phương, sống đời lưu lạc suốt hai thiên niên kỷ. Nhưng thay vì biến mất, họ giữ tiếng Hebrew, giữ Torah, giữ bản sắc như giữ chính sinh mệnh mình.

Họ sống sót qua Inquisition, Pogrom, Holocaust – nơi sáu triệu linh hồn bị thiêu trong lửa hận thù. Và rồi từ tro tàn năm 1948, họ đứng dậy, lập nên Israel hiện đại – một quốc gia bé như hạt bụi nhưng trí tuệ thì chạm trời. Từ công nghệ, quân sự đến nông nghiệp sa mạc, họ biến đất chết thành đất sống, biến tuyệt vọng thành kỳ tích.

Lịch sử Do Thái không chỉ là bi kịch – nó là tuyên ngôn: Bạn có thể đánh gục họ, nhưng không thể xóa họ khỏi nhân loại.