Người Huns không cần xây đế quốc, họ chỉ cần xuất hiện – và cả châu Âu run rẩy.

Từ thảo nguyên Á-Âu, những kỵ binh nhỏ con, bắn cung trên lưng ngựa với tốc độ không ai đuổi kịp, đã xé toạc mọi khái niệm quân sự cổ điển. La Mã mô tả họ “như đến từ thế giới khác”. Người German bỏ cả làng mạc chạy trốn, dồn nhau vượt biên giới đế quốc, tạo ra làn sóng Đại Di Dân khiến cả châu Âu hỗn loạn.

Dưới thời Attila, Huns trở thành cơn ác mộng tột cùng: họ đánh Đông La Mã cống nạp, ép Tây La Mã cúi đầu, càn quét từ Hungary đến tận Paris. Không ai hiểu họ đến từ đâu, chiến thuật du kích – tốc độ – tàn bạo khiến quân La Mã tinh nhuệ nhất cũng không theo kịp. Sự xuất hiện của Huns làm hàng loạt vương quốc German sụp đổ dây chuyền, và cuối cùng góp phần kết liễu Đế quốc La Mã phương Tây.

Huns không chỉ đánh – họ làm kẻ thù sợ đến mức tự phá vỡ chính mình. Và trong lịch sử châu Âu, hiếm có lực lượng nào tạo hiệu ứng kinh hoàng nhanh – mạnh – sâu như người Huns.