Attila không cần ngai vàng để trở thành huyền thoại. Ông chỉ cần cưỡi ngựa – và cả châu Âu run rẩy.

Từ thảo nguyên Hungary, Attila biến bộ tộc Huns thành cơn bão quân sự quét sạch mọi logic chiến tranh thời đó: kỵ binh tốc độ, cung bắn từ lưng ngựa chính xác kinh hoàng, đánh xong biến mất như bóng ma. Không có phòng tuyến nào của La Mã đủ nhanh để khóa ông lại.

Khi Attila yêu cầu cống nạp, Đông La Mã phải trả vàng. Khi Attila đưa quân vào Gaul, Tây La Mã hoảng loạn đến mức phải liên minh với kẻ thù German để chống đỡ. Người La Mã gọi ông là “Cây roi của Chúa” – không phải vì tôn sùng, mà vì họ tin Chúa dùng ông để trừng phạt nhân loại.

Attila đánh từ sông Danube đến tận Paris, ép cả đế quốc già nhất châu Âu phải quỳ xuống bàn đàm phán. Ông không chỉ giỏi chiến tranh – ông giỏi gieo nỗi sợ. Đi đến đâu, dân làng tự tháo chạy trước khi quân Huns kịp xuất hiện.

Cái chết của Attila kết thúc một kỷ nguyên, nhưng nỗi ám ảnh của ông thì không bao giờ biến mất. Trong lịch sử châu Âu, không ai khiến cả hai đế quốc La Mã cùng một lúc phải run như Attila.