หมายเหตุประเพทไทยสัปดาห์นี้ ต่อศักดิ์ จินดาสุขศรี และชานันท์ ยอดหงษ์ พูดถึงความเป็นมาของ “โครงการศิลปาชีพ” ในสมเด็จพระนางเจ้าสิริกิติ์ พระบรมราชินีนาถ พระบรมราชชนนีพันปีหลวง นอกจากแง่มุมของการอนุรักษ์ศิลปวัฒนธรรมแห่งชาติ และการส่งเสริมหัตถศิลป์ของกลุ่มสตรีในชนบท ซึ่งช่วยสร้างอาชีพในช่วงว่างเว้นจากภาคเกษตร ยกระดับคุณภาพชีวิต และส่งเสริมบทบาทสตรีในฐานะผู้สืบทอดงานศิลปะแล้ว โครงการศิลปาชีพยังถือกำเนิดขึ้นในบริบท “สงครามเย็น” ที่ขณะนั้นพื้นที่ชนบทยังคงมีอิทธิพลของพรรคคอมมิวนิสต์แห่งประเทศไทย การขยายขอบเขตของโครงการไปสู่กลุ่มชาติพันธุ์ในพื้นที่ทุรกันดาร ยังสัมพันธ์กับยุทธศาสตร์การพัฒนาชนบทของรัฐในทศวรรษ 2520 ซึ่งมุ่งดึงกลุ่มชาติพันธุ์ต่าง ๆ เข้ามาอยู่ในเครือข่ายโครงการศิลปาชีพ เพื่อแก้ปัญหาความไม่เท่าเทียมทางเศรษฐกิจ—หนึ่งในปัจจัยที่ผลักให้หลายชุมชนเข้าร่วมกับคอมมิวนิสต์ นอกจากนี้ นายทหารระดับสูงจากกองทัพภาคที่ 2 และ 3 ยังมีบทบาทสำคัญในการสนับสนุนโครงการดังกล่าว จนเกิดภาพของ “ทหารนักพัฒนา” ขึ้นในสังคมไทย พร้อมทั้งชวนอ่านบทความ “โครงการศิลปาชีพกับการสร้างความหมาย สมเด็จพระนางเจ้าสิริกิติ์ พระบรมราชินีนาถ” โดย ธัญสินี ใยสูนโย เผยแพร่ใน อินทนิลทักษิณสาร ปีที่ 14 ฉบับที่ 2 (2562) (อ่านบทความที่นี่)