16 Şubat 2019 Cumartesi günü Türkiye Tarihi Evleri Koruma Derneği TÜRKEV’in katkılarıyla Dede Efendi Evi'nde gerçekleşen Türk Müziği Akademik Çevresi Bilim-Sanat Etkinlikleri'nin ikincisinde, Ankara Müzik ve Güzel Sanatlar Üniversitesi Öğretim Üyesi Doç. Dr. Okan Murat Öztürk, “Nazarî Modeller Işığında Makam: Kavramsal ve Tarihsel Dönüşümler” başlıklı bir sunum yaptı.
SUNUM HAKKINDA
Makam, Şark dünyasının mûsikî ameliyatı ve nazariyatının temel kavramlarından biri olarak, bir yandan kültürel bir çeşitlilik sergilemekte, diğer yandan da özellikle nazariyat düzleminde, tarihsel değişim ve dönüşümlere uğramış görünmektedir. Osmanlı dünyasında şekillenen mûsikî nazariyatı çalışmalarında da başat bir konumda bulunan makam kavramı açısından, nazariyat tarihinde öne çıkan belli başlı nazarî modeller, bu çalışmanın odak noktasını teşkil etmektedir. Nazariyat alanı, hiç kuşkusuz, ortaya çıkışı ve gelişimi ve yaygınlaşması bakımından, ‘nazariyatçı’ olarak nitelendirilen özel bir mûsikîşinas veya ‘ilim erbabı’ kimselere ihtiyaç gösterir. Tarihsel açıdan bakıldığında mûsikî alanında ‘nazariyatçı’ nitelikleriyle öne çıkan kimseler arasında mutasavvıflar, ilahiyatçılar, devlet veya din adamları, tarihçiler, sanatkârlar, âlimler ve ariflerin yer aldıkları görülür. Bu yönüyle mûsikîye nazarî düzlemde bakan kimselerin, yetişmeleri, eğilimleri, bilgi ve tecrübeleri itibarıyla farklı hususiyetlere sahip oldukları bir hakikattir. Bu nitelik, mûsikî nazariyatı alanında ortaya konulan çeşitli nazariyelerin, sadece ‘bilim’ –özellikle de ‘pozitif bilim’– temelinde şekillenmediğini; bundan çok daha etkili olmak üzere, sembolik nitelikteki kavrayışların, nazariyat çalışmalarına çoğu zaman etkili birer zemin temel teşkil etmiş olduğunu açıkça göstermektedir. Neticede nazariyatçı, mûsikîye ‘bakar’ iken sadece ‘orada olan’a bakmak ve ‘orada olup biten’i anlama ve açıklamaya çalışmakla yetinmemektedir. Bundan daha fazla olarak ‘öğrendiği’, ‘önemsediği’, ‘bağlandığı’ veya ‘inandığı’ kavram, sembol, işaret veya rumuzlar üzerinden, geniş bir ‘yorumlama/tevil’ faaliyetinde bulunmakta ve böylelikle de mûsikî nazariyatı alanının çok-boyutlu unsur ve değişkenlere dayalı olarak gelişimine katkı sağlamaktadır. Etkinlikte, Osmanlı makam nazariyatı alanında yaşanan dört önemli kavramsal ve tarihsel değişim ve dönüşüm dönemine ışık tutulmakta; aralarındaki muhtelif bağlantılar ve değişimde etkili olan hususlar, aydınlatılmaya çalışılmaktadır. Böylece, ‘devir’, ‘makam’, ‘seyir’ ve ‘dizi’ temelli nazarî modellerin gelişimleri ve temellendirildikleri esaslar belirlenerek, nazariyat alanına bakışın muhtemel boyutları üzerinde, yeni yorumlamaların gerekliliğine dikkat çekilmektedir.
Doç. Dr. Okan Murat Öztürk
Sanatçı ve akademisyen. Temel çalışma konularını makam nazariyatı, müzik analiz yöntemleri ve Türk modernleşmesi sürecinin mûsikî alanında yol açtığı değişimleri muhtelif boyutlarıyla ele alma oluşturuyor. Bugüne değin gerçekleştirdiği tüm sanatsal ve akademik çalışmalarında mûsikî alanındaki temel meselelere daima ‘daha iyi anlama’ya dönük bir çabayla yaklaşmayı ve sanatsal düzlemde de ‘nitelikli temsil’ konusuna önem vermeyi ilke edinmiştir. ICTM ve MÜYORBİR üyesi olup, halen, Ankara Müzik ve Güzel Sanatlar Üniversitesi Müzikoloji Bölümü’nde öğretim üyesi olarak görev yapmaktadır.