ยุกติ มุกดาวิจิตร รองศาสตราจารย์ประจำคณะสังคมวิทยาและมานุษยวิทยา มหาวิทยาลัยธรรมศาสตร์ เห็นว่า ทุกวันนี้มหาวิทยาลัยที่เคยเป็นแหล่งประสิทธิ์ประสาทวิชา กลับบ่ายหน้าไปสู่ความเป็นอุตสาหกรรมมากขึ้น ตั้งแต่วิกฤตต้มยำกุ้ง ปี 2540 เมื่อถูกผลักออกนอกระบบ มหาวิทยาลัยจะต้องหารายได้ด้วยตนเองมากขึ้น คณะต่างๆ จึงเปิดหลักสูตรพิเศษเพื่อหารายได้จากค่าธรรมเนียมและค่าลงทะเบียนของนักศึกษา

แม้ระบบเช่นนี้จะทำให้มหาวิทยาลัยมีรายได้ก้อนโต และทำให้รายได้ของอาจารย์โดยรวมสูงขึ้น แต่ในอีกด้านหนึ่งก็เกิดการขูดรีดแรงงานของอาจารย์ขนานใหญ่ เช่น ต้องเพิ่มชั่วโมงการสอนมากขึ้น ต้องผลิตงานวิจัยมากขึ้น และยังต้องเร่งขอตำแหน่งทางวิชาการอย่างเร็วที่สุด เพื่อช่วยเก็บแต้มให้มหาวิทยาลัยต้นสังกัดสามารถไต่อันดับมหาวิทยาลัยโลก (world university rankings)

มหาวิทยาลัยบางแห่งตั้งเงื่อนไขให้อาจารย์ต้องตีพิมพ์ผลงานลงในวารสารวิชาการนานาชาติที่เรียกว่า วารสารเกรดสกอปัส (Scopus) มิฉะนั้นจะไม่อนุมัติเงินให้ทำวิจัย ซ้ำร้ายกว่านั้น จากที่เคยมีทุนส่งอาจารย์ไปศึกษาต่อต่างประเทศ มหาวิทยาลัยหลายแห่งยังตัดลดขั้นตอนนี้ด้วยการรับบุคลากรที่จบปริญญาเอกเท่านั้น แล้วโยกงบไปจ้างนักวิชาการต่างชาติให้มาทำวิจัยและตีพิมพ์ผลงานในนามมหาวิทยาลัยในช่วงระยะเวลาหนึ่ง ภายใต้สัญญา ‘fellowship’

“ขณะเดียวกันการลงทุนกับบุคลากรของตนก็จะน้อยลง ทั้งๆ ที่อยากจะได้ผลงานไปขยับ ranking นี่คือความ toxic ของมหาวิทยาลัยไทย”