Τίτλος πρωτότυπου: William Olaf Stapledon "Star Maker" (1937)

Μέρος 3ο από 3 (Κεφάλαια X έως XVI)

Η κληρονομιά του Star Maker: Μια βόμβα βραδείας καύσης που άλλαξε τα πάντα

Το Star Maker δεν έγινε αμέσως best-seller· αντίθετα, παρέμεινε για δεκαετίες «κρυφό ευαγγέλιο» μιας μικρής αλλά φανατικής ομάδας συγγραφέων, φιλοσόφων και επιστημόνων. Όμως η επιρροή του είναι σήμερα ορατή παντού, ακόμα κι αν λίγοι γνωρίζουν το όνομα του δημιουργού του.

Στη λογοτεχνία της επιστημονικής φαντασίας, το βιβλίο λειτούργησε σαν θεμέλιος λίθος πάνω στον οποίο χτίστηκε σχεδόν ολόκληρο το μεταπολεμικό είδος. Ο Arthur C. Clarke το αποκάλεσε «το πιο σημαντικό έργο επιστημονικής φαντασίας που γράφτηκε ποτέ» και παραδέχτηκε ότι χωρίς αυτό δεν θα υπήρχαν ούτε το "2001: Οδύσσεια του Διαστήματος" ούτε το "Rendezvous with Rama". Οι Dyson spheres (τεχνητοί κόσμοι γύρω από άστρα) εμφανίζονται πρώτη φορά στο Star Maker το 1937 – είκοσι πέντε χρόνια πριν ο Freeman Dyson τις «ανακαλύψει» επιστημονικά. Ο Stanisław Lem έγραψε ότι «όλα όσα έκανα αφού διάβασα αυτό το βιβλίο ήταν απλώς σχόλια πάνω του». Ο Brian Aldiss το χαρακτήρισε «το πρώτο αληθινό έπος του διαστήματος».

Ακόμα και συγγραφείς εκτός επιστημονικής φαντασίας αναγνώρισαν την επιρροή του: ο Jorge Luis Borges το διάβασε στα ισπανικά το 1940 και η ιδέα των πολλαπλών σύμπαντων-δημιουργημάτων σαν καλλιτεχνικές δοκιμές του Δημιοργού αντηχεί έντονα στο «El jardín de senderos que se bifurcan» και στο «Tlön, Uqbar, Orbis Tertius». Ο C.S. Lewis, αν και θεολογικά αντέδρασε (το θεώρησε «δαιμονικό»), παραδέχτηκε ότι τον ανάγκασε να ξαναγράψει ολόκληρη την Κοσμική Τριλογία του.

Στην επιστήμη, η επιρροή είναι εξίσου βαθιά αλλά λιγότερο γνωστή. Ο Carl Sagan είχε πάντα ένα αντίτυπο στο γραφείο του. Ο Fred Hoyle, ο δημιουργός της θεωρίας της σταθερής κατάστασης, παραδέχτηκε ότι η ιδέα του για συνεχή δημιουργία ύλης στο Σύμπαν γεννήθηκε εν μέρει από την εικόνα του Δημιοργού που πειραματίζεται αδιάκοπα. Στη σύγχρονη κοσμολογία, η έννοια του «landscape» των πολλαπλών σύμπαντων (string theory) θυμίζει έντονα την ακολουθία όλο και τελειότερων αλλά και ψυχρότερων κόσμων που περιγράφει ο Stapledon.

Στη φιλοσοφία της θρησκείας, το βιβλίο παραμένει σκάνδαλο και φωτισμός ταυτόχρονα. Ο Star Maker ως «υπέρτατος καλλιτέχνης» που δεν νοιάζεται για τα πλάσματά του προκάλεσε σοκ το 1937, αλλά προετοίμασε το έδαφος για μεταμοντέρνες θεολογίες όπου ο Θεός δεν είναι απαραίτητα αγάπη αλλά δημιουργικότητα, πείραμα, ίσως και μοναξιά. Ο Teilhard de Chardin, που διάβασε το βιβλίο λίγο πριν πεθάνει, είπε ότι «ο Stapledon είπε με ποιητικό τρόπο αυτό που εγώ προσπάθησα να πω επιστημονικά: η πορεία του Σύμπαντος προς το Σημείο Ωμέγα».

Τέλος, στην ποπ κουλτούρα η σκιά του είναι παντού χωρίς να φαίνεται το όνομα: τα γαλαξιακά συμβούλια του Star Wars, οι αρχαίοι Πρόγονοι και οι Reapers του Mass Effect, η ιδέα του Πολυσύμπαντος στο Marvel multiverse, ακόμα και η αίσθηση απέραντου κοσμικού χρόνου στο Interstellar – όλα χρωστούν κάτι σε εκείνο το λιτό βιβλιαράκι των 250 σελίδων που γράφτηκε από έναν άγνωστο Άγγλο φιλόσοφο στην εποχή του Μεσοπολέμου.

Το παράδοξο είναι ότι το Star Maker παραμένει σχεδόν άγνωστο στο ευρύ κοινό ακριβώς επειδή ήταν υπερβολικά μπροστά από την εποχή του. Όπως έγραψε ο Lem: «Ο Stapledon έγραψε για το 3000 μ.Χ. το 1937· εμείς ακόμα προσπαθούμε να τον προλάβουμε».

Το έργο υπάρχει ελευθέρα διαθέσιμο εδώ:

https://gutenberg.net.au/ebooks06/0601841.txt

Μετάφραση και ανάγνωση Γρηγόριος Καλογιάννης

Η ηχογράφηση δεν έχει κερδοσκοπικό χαρακτήρα. Επιτρέπεται η αναπαραγωγή, αναδημοσίευση και ενσωμάτωση, με αναφορά στην πηγή και τους δημιουργούς.