Regeldruk is wellicht de moeder aller vraagstukken in de gezondheidszorg, ook in de eerste lijn. Alle betrokkenen zeggen er wat aan te willen doen, de praktijk blijkt zeer weerbarstig. In de podcast 'De toekomst van de eerste lijn' spreekt Piet-Hein Peeters met Toosje Valkenburg, huisarts, medisch directeur én speciaal gezant regeldruk, aangesteld door het ministerie van VWS. Over tijd als excuus om niet te verbeteren, over bottom-up snoeien, over morele stress en relatietherapie, maar bovenal over de noodzaak om als betrokken partijen niet naar elkaar te wijzen, maar gezamenlijk verantwoordelijkheid te nemen. 'Als een partij iets ziet wat niet goed is, ga dan niet zelf de oplossing bedenken, want dat is altijd vanuit een te beperkt perspectief, maar ga met de betrokken partijen aan tafel zitten en bedenk samen de oplossing'.

De eerstelijns Werkt, een podcastserie over werkbare oplossingen – in gesprek met onze partners. De Eerstelijns Werkt is een nieuwe podcastserie waarin we samen met deskundige partners verkennen hoe we de eerstelijnszorg toekomstbestendig kunnen maken. Iedere aflevering gaan we in gesprek met professionals die de praktijk van binnenuit kennen en hun kennis en ervaring delen aan de hand van concrete voorbeelden. In deze eerste aflevering praten we met Sander de Jong, directielid van PharmaPartners, over hoe digitale zorgtransformatie bijdraagt aan betere en efficiëntere samenwerking in de eerste lijn. We bespreken onder andere: • het belang van interoperabiliteit en landelijke standaarden voor gegevensuitwisseling; • hoe huisartsen, apothekers en gemeenten samenwerken aan digitale toegang tot zorg; • innovatieve oplossingen zoals spraakherkenning, digitale triage en AI-toepassingen in de huisartsenpraktijk; • en de noodzaak van bestuurlijke samenwerking, slimme financiering en regie op regionale zorgcoördinatie. Daarnaast kijken we naar de rol van private partijen zoals PharmaPartners in deze transformatie. Wat kunnen zij betekenen in de ontwikkeling en implementatie van digitale oplossingen? Hoe zorgen zij ervoor dat technologie niet op zichzelf staat, maar echt werkt voor zorgverleners en patiënten? En welke inzichten hebben zij opgedaan in decennia aan samenwerking binnen de eerstelijnszorg? Of je nu werkzaam bent in de zorg, beleid maakt of partner bent in de eerste lijn: deze aflevering biedt waardevolle inzichten in de technologische én organisatorische vernieuwing van de zorg – met praktijkvoorbeelden die nú al impact maken. Abonneer je op De Eerstelijns podcast en mis geen enkele aflevering.

'Het regionale eerstelijns samenwerkingsverband is heel politiek geworden' De zorg toegankelijk houden en van goede kwaliteit. Het is de ambitie achter de regionale eerstelijns samenwerkingsverbanden waar sinds enige tijd aan gewerkt wordt. Dat gaat niet vanzelf. Bianca Rootsaert is directeur van de Nederlandse Vereniging voor Diëtisten en voorzitter van het paramedisch platform Nederland. Ze noemt de ontwikkeling van de RESV's een 'spannend speelveld’ en een 'tour de force'. 'We zijn schaarste aan het verdelen. Dat betekent het verdelen van geld en mensen. En de dynamiek die dan logischerwijs ontstaat is dat partijen zich belangrijker voelen dan anderen. Het is heel politiek geworden' In 'De toekomst van de eerste lijn', de podcast-serie van De Eerstelijns, bepleit Rootsaert met name aandacht voor de governance van de RESV's. "Hoe ga je met al die partijen die belangrijk zijn voor een sterke eerste lijn een organisatiestructuur bouwen waarin iedereen zijn of haar rol kan spelen. Dat is iets anders dan gelijk een bestuur inrichten en op basis van de regiocijfers aan de slag gaan. De governance is op veel plekken nu nog niet passend bij de opdracht waar we als eerste lijn voor staan."

‘We moeten naar een wereld waar je weer om de hoek naar school kan, om de hoek naar een huisarts kan, dat er buurtwinkels zijn, dat er sportvoorzieningen in de buurt zijn’ Wouter Veldhuis is stedenbouwkundige, architect en rijksadviseur voor de fysieke leefomgeving. Hij vindt dat ’nabijheid ‘ in de 21e eeuw het sturende idee achter de inrichting van het publieke domein moet zijn. In deze nieuwe aflevering van de podcast ‘De toekomst van de eerste lijn’ bevraagt journalist Piet-Hein Peeters hem hierover. Waarom nabijheid? En met welke ideeën en reflexen hebben we dan af te rekenen?

"Eigenlijk wil je toewerken naar zorgzame wijken, waar zorgprofessionals heel goed samenwerken met het sociaal domein. De hechte wijkteams zijn daar onderdeel van. Waar je een team formeert van huisarts, apotheek en wijkverpleging. Dat is de kern van de samenwerking. Als je dat goed met elkaar goed organiseert en opgavegericht te werk gaat; daar is het om te doen!" Sam Siemssen is directeur bestuurder van RegiozorgNu Noordwest Utrecht. Het vertrekpunt van deze podcast is een uitspraak van Sam uit een interview met De Eerstelijns. “De samenwerking in de eerstelijnszorg was tot voor kort vooral toegespitst op multidisciplinaire eerstelijnszorg, dus de samenwerking tussen de huisarts, de paramedici en de apotheker. De stap die nu gezet wordt, is uitbreiding van de samenwerking met het sociaal domein in de wijk, om te komen tot passende zorg. Theoretisch klinkt dat mooi, maar in de praktijk brengen is een uitdaging”.

Wat wij zien is dat een deel van het werk, ook in de eerstelijnszorg, ouderwets en hiërarchisch hebben ingericht alsof we nog in fabrieken werken, terwijl professionals op de werkvloer heel goed weten hoe je slimmer en anders kan werken, zegt Patrick Banis van CAOP. CAOP is het Kenniscentrum op het gebied van de Nederlandse arbeidsmarkt. In deze podcast gaat Piet Hein Peeters met Patrick Banis in gesprek over het begrip arbeidsproductiviteit. De arbeidsproductiviteit in de zorg (en de publieke sector) daalt, terwijl de zorgbehoefte toeneemt. De daling van arbeidsproductiviteit heeft een aantal oorzaken, die in deze podcast besproken worden!

"In thuissituatie van kwetsbare ouderen is veel meer mogelijk dan we tot nog toe denken" In de Maasvallei, rondom Cuijk en Boxmeer, kunnen huisartsen bij penibele situaties van thuiswonende ouderen een beroep doen op het zorgcoördinatiecentrum. Ervaren verpleegkundigen denken met de bellende huisarts mee over hoe een ziekenhuisopname voorkomen kan worden en bieden daarbij indien nodig personele inzet aan van bijvoorbeeld een specialist ouderengeneeskunde en een gespecialiseerd verpleegkundige. Het zorgcoördinatiecentrum is een van de initiatieven die voortgekomen is uit het samenwerkingsverband Mooi Maasvallei, waarin zorgpartijen, welzijnsorganisaties, gemeenten en onderwijs gezamenlijk optrekken in het bevorderen en ondersteunen van de gezondheid van de bewoners van het gebied. In de podcast van de Eerstelijns, een serie over de toekomst van de eerste lijn, vertelt Pauline Terwijn, bestuursvoorzitter van Pantein, waar onder meer het regionale ziekenhuis onder valt, over de werkwijze van het zorgcoördinatiecentrum. De ontwikkeling van het centrum heeft er toe geleid dat huisartsen niet meer alleen in crisissituaties bellen, maar juist eerder om zo die situaties te voorkomen. Volgens Terwijn laten de resultaten van het zorgcoördinatiecentrum zien dat "er in de thuissituatie van kwetsbare ouderen veel meer mogelijk is dan we tot nog toe denken". Terwijn ziet ook hoe in haar werkgebied het onderscheid tussen welzijn, eerste lijn en intramurale zorg zoals het ziekenhuis aan het vervagen is.

"We moeten ervoor zorgen dat we in iedere wijk en dorp in Nederland een zorgzame gemeenschap hebben waar de huisarts en de wijkverpleegkundige en de gemeentelijk partij onderdeel van uitmaken". Hiervoor pleit Jan Smelik in deze aflevering van De Toekomst van de Eerstelijns. Jan Smelik is een van de initiatiefnemers van Austerlitz Zorgt – opgezet in 2012 – en algemeen coördinator van NLZVE (Nederland Zorgt Voor Elkaar), het landelijk netwerk van bewonersinitiatieven in welzijn, wonen en zorg. Want Austerlitz Zorgt is niet de enige. ‘Er zijn inmiddels zo’n 2.000 zorgzame gemeenschappen in Nederland’, zegt Smelik, ‘dus in elke gemeente zijn er meerdere.’

In het Integraal Zorg Akkoord wordt de apotheker gezien als partij die de druk op de eerste lijn, en met name de huisarts, kan verlichten. Gezaghebbend apotheker Miriam Stoks is blij met de erkenning, maar ziet tegelijkertijd een aantal punten waar dan door beleid en praktijk aan gewerkt moet worden. Welke dat zijn, hoor je in deze nieuwe aflevering van de eerstelijns podcast over de toekomst van de eerste lijn.

Een nauwere samenwerking tussen wijkverpleging en huisartsen zou een hoop werkdrukproblemen oplossen, zegt Jos de Blok. Hij ziet veel dingen die voortkomen uit afstemming en coördinatie waar veel tijd in zit wat volgens hem veel beter opgelost kan worden. Er zijn de afgelopen 30 jaar veel taken opgeknipt; er zijn veel nieuwe functies gecreëerd. Dat betekent dat er steeds meer afstemming en overleg nodig is, waar veel tijd in komt te zitten. Tijd die beter besteed zou kunnen worden; je kunt je tijd immers maar 1 keer besteden.

"Sommige situaties in de eerste lijn zijn zo complex, dat het goed zou zijn om de specialist naar voren te schuiven. Laat de verslavingsarts of jeugdarts als medebehandelaar het complexe deel van de zorg tijdelijk van de huisarts overnemen en de patiënt een tijdje volgen, ook in diens woon- en leefsituatie, om tot een zorgplan te komen waarmee de huisarts en andere hulpverleners verder kunnen. Zo kunnen we veel gedoe en verwijzingen voorkomen. Ik geloof dat dit het toekomstmodel is voor alle complexe zorg."

De toekomst van de eerstelijn | Deel 10: Lex Staal by De Eerstelijns

Aflevering 9: “Beter leren samenwerken en het elkaar bevragen en met elkaar in overleg gaan, is niet iets dat per se dat in de genen van de dokter zit”. Henk Schers is hoogleraar Regionale Netwerkvorming vanuit de huisartsgeneeskunde aan het Radboud UMC in Nijmegen en praktiserend huisarts. Piet Hein Peeters gaat met hem in gesprek over transmurale netwerkzorg, dat volgens Henk Schers het grote thema is van het komende decennium.

Aflevering 8: Het sociaal domein en de eerstelijnszorg hebben veel meer gemeen dan beide domeinen denken. Hoe ziet de samenwerking tussen de eerstelijnszorg en het sociaal domein er in de toekomst uit? En hoe participeert De Eerstelijns op deze ontwikkelingen? En wat wordt de rol van brancheverenigingen hierin? Antwoorden op deze vragen komen van Bianca den Outer, uitgever van De Eerstelijns en oprichter van jb Lorenz

In deel 7 gaat Piet Hein Peeters in gesprek met Leo Kliphuis. Leo is duo-bestuurder van de huisartsen coöperatie Noord-Limburg. De coöperatie is afgelopen zomer praktijkhouder geworden, omdat er te weinig praktijkhouders beschikbaar zijn en 2 huisartsenpraktijken geen opvolgers konden vinden. De komende 5 jaar gaan er 15 huisartsen met pensioen op een aantal van 103 in Noord-Limburg. Over de bureaucratie die een overname van een huisartsenpraktijk met zich meebrengt en wat de betekenisgeving is voor de coöperatie om praktijkhouder ter zijn.

Goede ondersteuning van mensen die het nodig hebben, vraagt samenwerking. In de brede eerste lijn, inclusief sociaal domein, wordt de AVG vaak als belemmering gezien. Juriste Jolanda van Boven: “De AVG is een pracht van een wet”, deelt die inschatting niet. In deze podcast legt ze uit wat de AVG van partijen in de eerste lijn vraagt en waarom de AVG juist bijdraagt aan de vaak zo gewenste onderlinge afstemming.

Aflevering 5: Anneke Kramer, huisarts hoogleraar huisartsengeneeskunde aan het LUMC, denkt dat met de recente maatschappelijke en beleidsontwikkelingen de huisarts ‘terugkeert’ naar de ‘integrale’ basis van de huisartsengeneeskunde. Wat is die basis, waar vandaan keert de huisarts terug en is het een goede ontwikkeling. Journalist Piet-Hein Peeters vraagt het haar.

Aflevering 4: "De belofte is dat met e-health alles makkelijker wordt, dat is niet zo.” Piet-Hein Peeters sprak met hoogleraar Antoinette de bont over het "technologisch gedreven optimisme" in de eerste lijn waar zij zo haar kanttekeningen bij heeft. "Mijn oma klopt één keer per week het kleed, mijn moeder moest elke dag stofzuigen." De introductie van e-health in de eerste lijn levert (waarschijnlijk) meer kwaliteit, maar of het efficiënter wordt?

Aflevering 3: ‘Dankzij’ covid-19 nam de digitalisering van de eerste lijn in 2020 een vlucht. Alex Damaschek, directeur van V-care, zag bijvoorbeeld een snelle leercurve op het gebied van telefonische consulten. Piet-Hein Peeters bespreekt met Damaschek waar de vlucht naar toe zal leiden. Gaan bijvoorbeeld patiënten in de nabije toekomst digitaal getrieerd gaan worden?

Aflevering 2: De praktijkondersteuner is in de afgelopen decennia een belangrijke innovatie in de eerste lijn. Hoe ziet de toekomst van deze functie eruit. Is de praktijkondersteuner klaar of liggen er nog mogelijkheden, bijvoorbeeld door het gebruik van data? En hoe bewaart de huisarts haar eigen identiteit nu er steeds meer ondersteunede collega’’s zijn? Antwoorden op deze vragen komen van Rudolf Keijzer, directeur van Praktijksteun