In uns veerte Reeg „klookluustert op Törn“ geiht dat üm verscheden Sichtwiesen op spraakpolietsche Themen. Dütmal weren wi in’t Spraakrebeet ünnerwegens.

In den tweten Stremel snackt Christoph Ahlers mit Lüüd, de sik spraakpolietsch för Plattdüütsch engageert. He will rutfinnen, wat ehr Motivatschoon dorför is, de Sprekergrupp gegenöver de Politik to vertreden, wat se al beschickt hebbt un wat för Themen neegst anliggen doot. Ok en Vertreder ut de Politik kümmt to Woort: Johannes Callsen, de Minnerheitenbeopdraagte vun Sleswig-Holsteen. He vertellt, woans he sik för de Regionalspraak insett un wat för en Bedüden de Schuul vun Plattdüütsch för Sleswig-Holsteen hett. Heel intressant is ok de Sichtwies op Spraakpolitik vun en Plattsnackersche, de anners nix mit Politik to doon hett.

Schrievt doch mal in de Kummentoren, wat för spraakpolietsche Themen jo sünnerlich wichtig finnt.

____________________

Du fraagst di, welk Dialekt Christoph snackt? Opwussen is he in Neddersassen un snackt noordneddersass'sch Platt.

____________________

Stütt geven för dat Projekt hett dat Bunnsbinnenministerium.

In uns veerte Reeg „klookluustert op Törn“ geiht dat üm verscheden Sichtwiesen op spraakpolietsche Themen. Dütmal weren wi in’t Spraakrebeet ünnerwegens.

In den eersten Stremel sett Jan Graf sik mit dat Thema Nedderdüütschgesett uteneen. Dat Land Brannenborg hett siet Juli 2024 dat eerste un bet nu eenzigste Nedderdüütschgesett för de Schuul un de Föddern vun de Spraak op den Weg bröcht. Jan verkloort, wat so en Gesett regeln kann un wat nich. Dat geiht dorüm, wat för en Bedüden dat för de Spraak un de Sprekergrupp hett, wenn Plattdüütsch per Gesett schuult is. Un üm de Fraag, woans een dat, wat Brannenborg vörleggt hett, op en anner Land överdregen kunn. As Bispeel warrt hier dat Land Sleswig-Holsteen rantrocken.

Schrievt doch mal in de Kummentoren, wat ji över en Nedderdüütschgesett in joon egen Bunnsland dinken wören.

____________________

Du fraagst di, welk Dialekt Jan Graf snackt? Opwussen is he in Neddersassen un nu al vele Johren in Sleswig-Holsteen tohuus. He snackt noordneddersass'sch Platt mit lütte Inslääg ut beide Regionen.

____________________

Stütt geven för dat Projekt hett dat Bunnsbinnenministerium.

En Thema, dat uns nu al siet en wisse Tiet beleiden deit, dat is de Verkehrswenn. Man wo staht wi dor nu egens? Sünd al noog Fohrrööd ünnerwegens, oder bruukt dat mehr as man dat?
Christian Richard Bauer snackt mit Bernard Brunklaus doröver. Ji kennt em al ut den achten Stremel, wo he uns vun de Energiewenn bericht hett. Un ok dor güng dat üm liekerhaftige Themen: För en sekere Tokumst mütt sik wat ännern an de Oort un Wies, woans wi nu mit Energie oder mit Mobilität ümgaht. Dat geiht also üm Kunzepten, weniger Autos op de Straat to kriegen, oder den Utbo vun E-Mobilität, wat an'n Apentlichen Personenneegverkehr beter maakt warrn kann, wat för en Rull dat Fohrrad speelt un noch veel mehr.

____________________

Du fraagst di, welke Dialekten de Lüüd snackt hebbt? We've got you covered.

Christian Richard Bauer snackt Hamborger Noordneddersass'sch, un Bernard Brunklaus snackt süüdollnborger Platt.

Stütt geven för dat Projekt hett de Beopdraagte vun de Bunnsregeren för Kultur un Medien (BKM).

Oorloff maken un reisen. Wi freit uns dat hele Johr op de Sommerferien: De een flüggt geern in exootsche Länner, de anner geiht surfen. Een wannert in de Bargen, de anner
liggt an’n Strand. Un in’n Winter geiht dat Skifohren. Man woans kann en duersamen Tourismus utsehn? Een, de nich de Natur un de Ümwelt un ok de lokale
Gemeenschop schaden deit. 
Christoph Ahlers snackt dor mit Tessa Wefer över. Se arbeidt bi de Kurdirekschoon in Dangast un kennt sik ut mit Duersamkeitskunzepten in de Region.____________________

Du fraagst di, welke Dialekten de Lüüd snackt hebbt? We've got you covered.Christoph Ahlers un Tessa Wefer snackt bei Noordneddersass'sch.

Stütt geven för dat Projekt hett de Beopdraagte vun de Bunnsregeren för Kultur un Medien (BKM).

De Minsch hett en dullen Infloot op de Natur, dat weet wi al lang. Man in düssen Stremel wüllt wi hier eenmal nauer henkieken. Wat is egens so en Ökosystem, wat höört dor allens to? In wo vele Berieken un Rebeden öövt de Minsch denn Infloot ut, gifft dat dor ok welke, wo een gor nich an dinken wöör? Wi wüllt uns hier mal vör allen de See un den Woold ankieken un woans de Minsch de Ressourcen hierut bruken deit. Wat is en slechte Inwarken hierop, man gifft dat ok Weeg un Mööglichkeiden, dat wi in Eenklang mit de Natur un de ehr Ressourcen leven köönt?

Jan Graf stellt düsse Fragen un mehr an Dr. Christine Ewers vun de Uni Kiel. Wokeen al Fan vun klookluustert siet de eerste Stünn is, warrt de Evolutschoonsbioloogsche al kennen ut de Stremels över den Klimawannel in de See oder dat sösste Massenutstarven.
____________________
Du fraagst di, welke Dialekten de Lüüd snackt hebbt? We've got you covered.
Beide snackt Noordneddersass'sch, Christine Ewers kümmt vun Pellworm un ok Jan Graf snackt Platt ut Sleswig-Holsteen.
Stütt geven för dat Projekt hett de Beopdraagte vun de Bunnsregeren för Kultur un Medien (BKM).

Jümmer fakener löppt een dat Woort "Resilienz" över den Weg ut dat Rebeet vun de Psychologie. Man wat is dat egens? Resilienz kümmt vun dat latiensche 'resiliere', un dat heet 'trüchspringen, afprallen' un beschrifft de psyychsche Wedderstandskraft. Dat heet, woans kümmt een mit Krisen kloor un woans kümmt een dor opbest bi rut? Wi hebbt Ida Matthiesen to Gast, de as Neuropsycholoogsche an't Klinikum Noordfreesland in de Geriatrie arbeidt. Benita Brunnert snackt mit ehr över den Arbeitsalldag un wat Resilienz mit de egen Sundheit to doon hett un woans een en duersamen Ümgang mit Stress, Bang, Mattigkeit man ok mit Spood, positiven Stress und Freid finnen kann.
____________________
Du fraagst di, welke Dialekten de Lüüd snackt hebbt? We've got you covered.
Beide snackt Noordneddersass'sch, Ida Matthiesen dat ut Noordfreesland un Benita Brunnert ut Hamborg.
Stütt geven för dat Projekt hett de Beopdraagte vun de Bunnsregeren för Kultur un Medien (BKM).

Jeedeen, de in Sleswig-Holsteen tohuus is, kennt de Knicks. Wenn een op’t Land ünnerwegens is, denn warrt een jüm wies: De Wäll twüschen Feller, op de Bööm un Büsch plant sünd. Siet Johrhunnerten sünd se Deel vun de Kulturlandschop vun Sleswig-Holsteen. In düssen Stremel geiht dat dorum, wat för en Funkschoon Knicks hebbt – för’t Land, för Planten un Deerten, för den Minsch, un wat se mit Duersamkeit to doon hett.
Christoph Ahlers snackt mit Heiner Staggen, de eerste Knickbeopdraagte in Sleswig-Holsteen, över düt immateriell Kulturarv, as dat de Knicks uttekent worrn sünd.
____________________
Du fraagst di, welke Dialekten de Lüüd snackt hebbt? We've got you covered.
Heiner Staggen un Christoph Ahlers snackt beid Noordneddersass'sch.
Stütt geven för dat Projekt hett de Beopdraagte vun de Bunnsregeren för Kultur un Medien (BKM).

Wi hebbt nu heel utbreedt över de verscheden Facetten vun de Spraakpolitik in'n Bund, in de Länner, bi de Spraakplanen un bi den Spraakutbo snackt. Man een wichtigen Fakter, op den wi betto blots wenig ingahn sünd, dat is de enkelte Person. De Sprakencharta sülvst seggt, dat se keen Individualrecht gifft, man liekers wüllt wi mal belichten, wat för Rechten een denn in'n Alldag bi sik hett. Dörv een op Platt heiraden oder bi't Amt en Formulor op Platt inlangen? Woans kann de enkelte Person sik polietsch angascheren un bi de Sprakenpolitik partiziperen? Düssen Trüch- un Ümblick wüllt jo Christiane Ehlers un Kevin Behrens vun't Nedderdüütschsekretariat an't Enn vun düsse spraakpolietsche Reeg vun klookluustert mit op den Weg geven.

____________________ Du fraagst di, welke Dialekten de Lüüd snackt hebbt? Keen Sörg. Beide kaamt ut Sleswig-Holsteen un snackt verscheden Oorden vun't Noordneddersass'sche.

____________________

Stütt geven för dat Projekt hett dat Bunnsministerium vun't Binnere un för Heimat.

De Spraakaktivismus seggt geern "Op Platt kann een allens seggen." Man de hele Wohrheit is dat nich. Plattdüütsch is nich so utboot as dat Düütsche oder Engelsche. De Wetenschopsutwickeln geiht ahn Platt vör sik un Begrepen ut de Medizin, Physik, Justiz, Verwalten etc., de warrt nich echt op Platt översett un münt. För den enkelten Spreker, de enkelte Sprekersche föhrt dat dorto, dat een sik jümmers wedder bi düütsche Wöör bedenen mütt, üm wat vun de hüdige Tiet uttodrücken. Wi hebbt dat al in vele vörige Stremels sehn, dat fehlt eenfack orrig an Wöör, nich blots ut de verscheden Fäcker, faken sünd dat sogors alldäägliche Begrepen as "Heizung, Beziehung, Stellungsnahme, Anzeige etc."

Op wat för en Stand Plattdüütsch is, wat för Mööglichkeiden wi hebbt, üm dorhen to kamen, wo Düütsch nu steiht, un wat för Problemen Platt sülvst hett, dor snackt Christiane Ehlers mit Jan Graf un Kevin Behrens över.

____________________ Du fraagst di, welke Dialekten de Lüüd snackt hebbt? Keen Sörg. All dree kaamt ut Sleswig-Holsteen un snackt verscheden Oorden vun't Noordneddersass'sche.

____________________

Stütt geven för dat Projekt hett dat Bunnsministerium vun't Binnere un för Heimat.

"Spraakplaan Nedderdüütsch 2050" - en teemlich knackig Slagwoort.

Düsse Initschatiev hett sik 2024 opstellt un will in de tokamen Tiet en Spraakplaan utformuleren, üm naue Stappen un Maatregels to defineren, woans wi in een Generatschoon, also in 26 Johr, mit uns Spraak wiederkaamt. Wat mütt egens allens rin in so en Spraakplaan? Wo staht wi opstünns un woans kann een mitmaken? Dat sünd Fragen, de sik Christiane Ehlers, Leidersche vun't Nedderdüütschsekretariat, un Jan Graf, jüstso Deel vun de Initschatiev un ehrtiets Leider vun "Plattradio", gegensiedig stellt un de en beten belichten wüllt, wat een egens drömen dörv, wenn dat üm de Tokumst vun Plattdüütsch geiht.

____________________ Du fraagst di, welke Dialekten de Lüüd snackt hebbt? Keen Sörg. De beiden kaamt ut Sleswig-Holsteen un snackt Noordneddersass'sch.

____________________

Stütt geven för dat Projekt hett dat Bunnsministerium vun't Binnere un för Heimat.

In den verleden Stremel hebbt wi över plattdüütsche Spraakpolitik op Bunnsebene snackt. Dütmal wüllt wi en beten wieder indükern, woans düsse Politik denn op Lännerebene funkschoneert. Dorför hebbt wi twee Delegeerte ut den Bunnsraat för Nedderdüütsch inlaadt: Heinrich Siefer, den ji ut den letzten Stremel kennen doot un de dat Land Neddersassen vertriddt, un Ute Eisenack, de Delegeerte för Brannenborg/Brannenborch is. Tosamen mit Benita Brunnert snackt se hier vör allen över de Billenspolitik un wo ünnerscheedlich de polietsche Arbeit in de Bunnslänner utsehn deit.

____________________ Du fraagst di, welke Dialekten de Lüüd snackt hebbt? Keen Sörg. De Moderatorsche Benita Brunnert snackt Noordneddersass'sch, Heinrich Siefer snackt Süüdollnborgsch un Ute Eisenack snackt Mekelnborger Platt mit brannenborgschen Inslag.

____________________

Stütt geven för dat Projekt hett dat Bunnsministerium vun't Binnere un för Heimat.

Düt is de eerste Stremel vun uns twete Reeg, wo sik allens üm plattdüütsche Spraakpolitik dreiht. In düssen ölventen Stremel verkloort Marianne Ehlers un Heinrich Siefer eerstmal, woans Spraakpolitik för Platt överhööft utsehn deit. De Bunnsraat för Nedderdüütsch as Vertreder vun de plattdüütsche Sprekerschop verkloort sien Arbeit, wat se betto beschickt hebbt un wo se op rut wüllt. Ok woans allens anfungen hett un wat för anner Akteuren dat in de plattdüütsche Politszeen gifft, kriegt ji to weten.

____________________ Du fraagst di, welke Dialekten de Lüüd snackt hebbt? Keen Sörg. De Moderater Christoph Ahlers snackt Noordneddersass'sch, Heinrich Siefer snackt Süüdollnborgsch un Marianne Ehlers snackt Noordneddersass'sch mit Eiderstedter Inslag.

____________________

Stütt geven för dat Projekt hett dat Bunnsministerium vun't Binnere un för Heimat.

In uns letzte Fulg vun 'klookluustert' geiht dat üm dat Thema Mikroplastik. Dr. Wolfgang Krischke snackt mit uns Gast Lisa Wrogemann över dat Problem dormit, wo sik middewiel överall Mikroplastik finnen lett, woans een dorgegen an gahn kann un wat dat för Alternativen gifft. Se hett sik as Verfohrenstechnikersche ünner anner mit de Rull vun Klooranlagen un ok mit Bio-Alternativen vun Plastik uteneen sett. Wenn du nich allens verstahn hest oder sülvens ne'e Wöör bruukst, wenn du över düt Thema snacken wullt, finnst du hier en lütte Utwahl. biodegradierbar – biodegradeerbor, afboboor Meeresverschmutzung – de Seeversmudden (wieflich) das Recycling – de Wedderbruuk (männlich), dat Recycling (saaklich) die Entsorgung – de Verklappen (w), verklappen (vun Affall), wegbringen (vun Müll) die Entwicklung – de Verloop (m), dat Vörangahn (s), de Utwickeln (w), de Dieg (w) die Quelle – de Born (m) der Kreislauf – de Krinkloop (m), de Ümloop (m) die Kläranlage – de Klooranlaag (w) der Fußabdruck – de Footafdruck (m) die Alge – de Alg (w) die Folge, die Nachwirkung – de Naklapp (m) der Rohstoff – de Roogstoff (m) der Pilz – de Poggenstohl (m) die Rückgewinnung – de Trüchwinnen (w), de Trüchbo (m) ____________________ Du fraagst di, welke Dialekten de Lüüd snackt hebbt? We've got you covered. Beide snackt se Noordneddersass'sch.

____________________

Stütt geven för dat Projekt hett de Beopdraagte vun de Bunnsregeren för Kultur un Medien (BKM).

In de hiere Fulg snackt Frieda Ahrens mit Michael Grünberg över jöödsch Leven in Düütschland. He is Vörsitter vun'n Vörstand vun de Jöödsche Gemeen in Ossenbrügge. Tosamen praat se över de Geschicht vun't Jodendom in Düütschland, woans dat Leven as en jöödsche Person in Düütschland utsüht, wat för Formen vun't Jodendom dat hier gifft, wat dat en egen jöödsch-düütsche Kultur gifft un woans de jöödschen Scholen opboot sünd.

Man de Fulg is al verleden Johr kott na den Angreep vun de Hamas op Israel opnahmen worrn un dat geiht dorso natürlich ok doröver, wat dat för de Joden un Jöödschen in Düütschland bedüden deit, üm den starken Anstieg vun Antisemitismus un wat elk un een sülvst dorgegen maken kann.

____________________

Du fraagst di, welke Dialekten de Lüüd snackt hebbt? We've got you covered.

Michael Grünberg un Frieda Ahrens snackt beide Emslänner Platt.

____________________

Stütt geven för dat Projekt hett de Beopdraagte vun de Bunnsregeren för Kultur un Medien (BKM).

Över de Energiewenn in Düütschland schall dat in uns achte Fulg gahn. Wi hebbt mit Thomas Saretzki un Bernard Brunklaus twee Exerpten op dat Rebeet inlaadt. Thomas Saretzki is Perfesser för Ümweltpolitologie an de Leuphana-Universität in Lümborg un weer ok al in uns eerste Fulg över den "Klimawannel in de See" mit dorbi. Bernard Brunklaus is Diplomingeneur bi de swb in Ossenbrügge. Uns Moderater Arne Lentföhr snackt mit jem över den aktuellen Stand in Düütschland un de Welt, wat de Energiewenn bedrepen deit, wat wi anpacken mööt, üm den Wessel hen na verne'erbore Energie gau un beter uttostalten un welke Problemen un Rutfödderns wi opstünns noch hebbt.

(De Fulg is verleden Johr, in'n Winter, opnahmen worrn.)

Wenn du nich allens verstahn hest oder sülvens ne'e Wöör bruukst, wenn du över düt Thema snacken wullt, finnst du hier en lütte Utwahl.
erneuerbar – verne’erbor
nachhaltig – duersam
der Ausstoß – de Utstoot (männlich)
der Kohlen-, Sauer-, Wasserstoff – de Köhlen-, Suer-, Waterstoff (m)
der Netzausbau – Nettutbo (m)
der Energiebedarf – Energienafraag (wieflich), -berief (m); Energie, de nödig is
die Entwicklung – de Verloop (m), dat Vörangahn (saaklich), de Rutkumst (w) (Strompreisentwicklung – Stroompriesverloop)
das Gebäude - dat Gebüüd (s)
die Bundesnetzagentur – de Bunnsnettagentur (w)
die Stromerzeugung – de Stroomprodukschoon (m)
der Wettbewerb – de Wettstriet (m)
das Flüssiggas – dat fleten Gas (s)
die Maßnahme – de Maatregel (w)
das Kernkraftwerk – dat Karnkraftwark (s)
der Treibhauseffekt – de Drievhuuseffekt (m)
die Wärme – de Warms (w)
das Nahwärmenetz – dat Neegwarmsnett (s)
die Wärmepumpe – de Warmspump (w)
die Kohle – de Kahl/Köhl (w); Bruunköhl, Swattköhl
der Rohstoff – de Roogstoff (m)
der Gewinn – de Winst (w)
das Bundesministerium für Wirtschaft und Energie – dat Bunnsministerium för Weertschop un Energie
das Bundesumweltministerium – dat Bunnsümweltministerium
der Mitgliedsstaat – de Liddmaatstaat, Maatstaat (m)
die Pipeline – de Rohrlien, de Pieplien (w)
die Off-Shore-Anlage – de Vörwaterkantsanlaag, de Off-Shore-Anlaag (w)
____________________
Du fraagst di, welke Dialekten de Lüüd snackt hebbt? We've got you covered.
Arne Lentföhr snackt Noordneddersass'sch ut Sleswig-Holsteen.
Bernard Brunklaus snackt süüdollnborgsch Noordneddersass'sch.
Thomas Saretzki snackt en Melangsch ut noordneddersass'sche Dialekten.
Stütt geven för dat Projekt hett de Beopdraagte vun de Bunnsregeren för Kultur un Medien (BKM).

In uns sövente Folg hebbt wi Olaf Wolkenhauer to Gast. He is Perfesser för Systembiologie un Bioinformatik vun de Universität Rostock un befaat sik mit en mathemaatschen Ansatz bi't Behanneln vun Kreeft.
Christian Richard Bauer snackt mit em doröver, woans he as Wetenschopler op de Krankheit kieken deit, un wat för Henwiesen dat Analyseren un Simuleren vun Daten geven köönt. In dat Gesprääk geiht dat üm ne'e Weeg, de dat in Tokumst geven warrt, so as personaliseerte Medizin, man ok över de Rutfödderns, de de Wetenschop noch süht.
Wenn du nich allens verstahn hest oder sülvens ne'e Wöör bruukst, wenn du över düt Thema snacken wullt, finnst du hier en lütte Utwahl.
der Krebs - de Kreeft (männlich)
der Körper - dat Lief (saaklich) impfen - impen
der Faktor - de Fakter (m)
Erkrankung - dat Süükwarrn (s)
die Lebenserwartung - de Levensverwachten (w)
zielgerichtet - teelstüert
Du fraagst di, welke Dialekten de Lüüd snackt hebbt? We've got you covered. Christian Richard Bauer un Olaf Wolkenhauer snackt bei zentral Noordneddersass'sch. Stütt geven för dat Projekt hett de Beopdraagte vun de Bunnsregeren för Kultur un Medien (BKM).
____________________
Du fraagst di, welke Dialekten de Lüüd snackt hebbt? We've got you covered.
Christian Richard Bauer snackt Noordneddersass'sch ut Hamborg. Olaf Wolkenhauer snackt Noordneddersass'sch mit Mekelnbörger Inslag.
Stütt geven för dat Projekt hett de Beopdraagte vun de Bunnsregeren för Kultur un Medien (BKM).

Kunstklookde, also künstliche Intelligenz, is ut uns Leven meist gor nich mehr wegtodinken. Meist keen bruukt noch Koorden ut Papeer, üm vun Punkt A na Punkt B to kamen, dat maakt Lüüd vundaag mit eer Handys un wohrschienlich Google Maps oder Bing. Man Kunstklookde geiht hüdigendaags noch wieder, jümmers mehr Lüüd maakt Bruuk vun ChatGPT. De schrievt dor ehr Huusopgaven, Computer-Kood oder Sluut-Maak-Narichten mit. Dat is en Chat-Bot, den du allens fragen kannst un op allens ok en Anter kriggst. Man stimmt düsse Antern denn ok? Geiht dor en Gefohr vun ut, wenn wi nich seker ween köönt, wat dat stimmt? Oder stickt dor ok en Schangs in, wenn een nu allens vun Kunstklookdeprogrammen maken laten kann?
Doröver hett dat Frank Jakobs mit Tom Brand ut de Nedderlannen ut Grönnen (Groningen) över -in en intressant oostfreesch vs. grönnensch Gesprääk, en Experiment dat goot slumpt hett.

Wenn du nich allens verstahn hest oder sülvens ne'e Wöör bruukst, wenn du över düt Thema snacken wullt, finnst du hier en lütte Utwahl.
die künstliche Intelligenz - DE de Kunstklookde (wieflich); de künstelke/künstliche Intelligenz | NL de kunstkloukte, kunstmoatige inteligentie
die Urheberrechtsverletzung - DE de Oorheverrechtsversehren (w) | NL de auteursrechtschending
der Datenschutz - DE de Datenschuul (w) | NL de databeschaarmen
die Mustererkennung - DE de Munsterrutkennen (w) | NL de patroonherkenning
die Wissenschaft - DE de Wetenschopp/Wetenskupp (w) | NL de waitenschop
die Fähigkeit - DE de Düchtigkeit | NL de veerdeghaid

Tyypsch neddersassiske Wöör ut dat Platt vun Grünnen/Grönnen/Grunneng, wenn du vun uns Grönner Referent nich allens verstahn hest:
(<eu> klingt as /öö/, <u(u)> klingt as /ü(ü)/, <oe> klingt as /uu/)
de zin - de Satz - der Satz
bieveurbeeld - bispellswies - beispielsweise
ontzettend - orrig, gräsig - ordentlich, entsetzlich
aarg - gräsig, bannig - ziemlich, sehr
nooit - nie
nait - nich
hersens - de Bregen - das Gehirn
nou - naja, nu
dus - also, vundeswegen
trainen - traineren
d'r, er - dor - da
du ki(n)st - du kannst
mor - man, avers - aber
kunstmoatig - künstelk (ofr.) / künstlich
vertoalen - översetten - übersetzen
vertonen - anwiesen - anzeigen
de herkenning - Rutkennen, Wedderkennen - Erkennung
juust - recht, jüst
dat liekt op - dat lett so - es scheint so/sieht so aus
de bron - de Born - die Quelle
de wet - dat Gesett - das Gesetz
hou - woans - wie
betraauwboar - toverlatig - zuverlässig
onthollen - beholen - behalten
elke keer - elk Mal - jedes Mal
m'kander - (mit)nanner
____________________
Du fraagst di, welke Dialekten de Lüüd snackt hebbt? We've got you covered.
Tom Brandt snackt/praat Grönnen Neddersass'sch (ut Groningen in de Nedderlannen).
Frank Jacobs snackt/praat Oostfreesch.
Stütt geven för dat Projekt hett de Beopdraagte vun de Bunnsregeren för Kultur un Medien (BKM).

Vele Mythen un Sagen rankt sik üm en geheemnisvulle Stadt midden in de Waddensee, de al siet Johrhunnerden ünnergahn is. De Spraak is vun Rungholt. In uns föffte Folg hett Arne Lentföhr dat mit den Heimatforscher Albert Panten över dat noorddüütsche Atlantis, so as een ok dorto seggen deit. Dat dat Rungholt würklich geven hett, is middewiel seker - eerst verleden Johr hebbt se de Överresten vun de Kark vun Rungholt bi de Hallig Südfall funnen. Man wat för en Rull hett de Stadt för de Region speelt? Woans seeg dat Leven dor ut? Un woans is de Stadt ünnergahn?

Wenn du nich allens verstahn hest oder sülvens ne'e Wöör bruukst, wenn du över düt Thema snacken wullt, finnst du hier en lütte Utwahl. das Meer – de See (wieflich)
Wattenmeer – de Waddensee (w)
Entdecker – de Opdecker (m)
Entdeckung – de Opdecken (w)
Ausgrabung – de Utgraven (w)
Marcellusflut / Burchadiflut – de grote Mandränke (w)
Insel – dat Eiland (s)
Meeresoberfläche – de Seeböversiet, Seebavensiet (w)

____________________ Du fraagst di, welke Dialekten de Lüüd snackt hebbt? We've got you covered.
Arne Lentföhr snackt zentral Noordneddersass'sch ut Sleswig-Holsteen.
Albert Panten snackt blangen de noordfresche Spraak ok dat Platt ut de Region Noordfreesland.
Stütt geven för dat Projekt hett de Beopdraagte vun de Bunnsregeren för Kultur un Medien (BKM).

Dat Mammut, de Saveltähntiger oder de Dodo sünd al vör lange Tiet utstorven. Man hest du weten, dat vundaag noch veel mehr Deertenoorden utstarvt as dunntomalen? Een geiht dorvun ut, dat dat elkeen Dag 150 sünd, siet de 1970ers also 2/3 vun all Deertenoorden op de Eer. Wi steekt direktemang in en Biodiversitätskries. Wo arg dat üm de Veelfoolt bestellt is, wat de Utlösers sünd un wat wi dorgegen maken köönt, dor hett Vanessa Kossen dat mit Dr. Christine Ewers över. Se is Evolutschoonsbioloogsche ut Kiel un ornt dat Slagwoort "dat sösste Massenutstarven" för uns in.

Wenn du nich allens verstahn hest oder sülvens ne'e Wöör bruukst, wenn du över düt Thema snacken wullt, finnst du hier en lütte Utwahl.

das Artensterben – dat Oordenstarven (saaklich)
die Vielfalt – de Veelfoolt (wieflich)
die Zerstörung – dat Tweimaken, dat Tonichtmaken (s)
der Naturschutz – de Naturschuul (w)
die Flächenversiegelung – de Flachversegeln (w)
die Abholzung – dat Kahlslaan (s)
die Rodung – de Raad (w)
das Wattenmeer – de Waddensee (w)
die Nische – de Niesch (w)
die Wilderei – Wilddeveree, Kruupschütteree (w)
das Säugetier – dat Söögdeert (s)
das Wirbeltier – dat Warveldeert (s)
der Meerespiegelanstieg – de Seespegelanstieg (männlich)
die Versauerung – de Versuren (w)
die Korallenbleiche – de Kurallenbleek (w)
das Treibhaus – dat Drievhuus (s)
die Hitze – de Hitt (w)
das Schutzgebiet – dat Schuulrebeet (s)
die Ansiedlung – de Ansetteln (w)
der Kohlenstoff – de Kahlenstoff/Köhlenstoff (m)
der Meeressäuger – de Seesöger, Pl. Seesögers (m)
die Meeresspiegelschwankung – de Seespegelswanken (w)
der Kreislauf – Krinkloop, Ümloop, Rundloop (m)
die Entstehung – de Opkumst (w); Artenentstehung – Opkumst vun ne’e Oorden
das Gleichgewicht – dat Liekgewicht (s)
das Tierreich, Pflanzenreich – dat Deertenriek, dat Plantenriek (s)
der Säbelzahntiger – de Saveltähntiger (m)
das Erdzeitalter – dat Eertietöller (s) ____________________ Du fraagst di, welke Dialekten de Lüüd snackt hebbt? We've got you covered.
All snackt se Noordneddersass'sch:
Vanessa Kossen snackt Süüdollnborger Platt ut de Neeg vun Cloppenborg.
Dr. Christine Ewers snackt Noordfreesch Platt vun Pellwoorm.
Stütt geven för dat Projekt hett de Beopdraagte vun de Bunnsregeren för Kultur un Medien (BKM).

In de drütte Folg vun klookluustert geiht dat üm ökoloogsche Landweertschop un ehr Tokumst. Lina Bande snackt mit Dietrich Lange vun de Hoff-Imhorst-Stiften un Jürgen Rademacher vun den Levenshoff Lunetal ut Neddersassen. Beide kaamt se ut de Landweertschop un hebbt en annern Weg inslaan, as een em ut de traditschonelle Landweertschop kennen deit.

Wenn ji nich allens verstahn hebbt oder sülvens ne'e Wöör bruukt, wenn ji över düt Thema snacken wullt, finnt ji hier en lütte Utwahl. die Dürre/Trockenheit – de Dröög (wieflich)
spritzen - sprütten
die Ernährung – de Nähren (w)
die Hitze – de Hitt (w)
die Kälte – de Küll (w)
die Landwirtschaft – de Landweertschop (w)
die Hofstelle – de Hoffsteed (w)
die Bewirtschaftung – de Beweertschoppen, de Beackern (w)
die Ackerfläche – dat Ackerflach (saaklich)
der Hof – de Hoff (männlich), de Hööv (Plural)
der Schutz – de Schuul (w)
die Unterstützung – de Stütt, de Stöön (w)
die Maßnahme – de Maatregel (w)
nachhaltig – duersam / naholern
die Nachhaltigkeit – de Duersamkeit (w)
das Tier – dat Deert, de Deerten/Deerter (s)
der Tierschutz – de Deertschuul (w)
das Nutztier – dat Bruukdeert (s)
die Zucht – de Tucht (w)
ernten – oornen
die Ernte/Ertrag – de Oorn (w)
der Gemüsehändler – de Gröönhöker (m)
der Euter – dat Jidder (n)
die Molkerei – de Meieree (w)
das Mitglied – de Liddmaat (m) [keen wiefliche Form]
erwirtschaften – infohren, ruthalen Blühstreifen – Blöhstremel
Obst – Aavt
Wiese – de Wisch
Pfaffenhütchen – Papenhood/Papenhoodken, Krüüzbeer (üm Hamborg), Lepelboom (Schleswig)
Birke – Bark
Kirsche – Kassbeer
Reneklode – Reneklood, Eddel-Pluum
Kürbis – Körbs, Flaschappel
Stechrübe – Steekrööv
Delmenhorst – Demost
Riede – Rier
Beverstedt – Beverst ____________________ Du fraagst di, welke Dialekten de Lüüd snackt hebbt? We've got you covered.
All snackt se Noordneddersass'sch:
Lina Bande kümmt ut de Neeg vun Gannerseer (Ganderkesee).
Jürgen Rademacher snackt dat Platt twüschen Elv un Werser.
Dietrich Lange is bi Rier (Riede) opwussen un snackt "Syker Platt".
Stütt geven för dat Projekt hett de Beopdraagte vun de Bunnsregeren för Kultur un Medien (BKM).