W audycji "Weekend kulturalny" Maja Kluczyńska rozmawiała z wicedyrektorem Muzeum Powstania Warszawskiego Pawłem Ukielskim. Gość Polskiego Radia 24 mówił o akcji muzeum, która stara się zachować wspomnienia osób, które podczas powstania były dziećmi. 

- Patrząc na efekty Powstania Warszawskiego, nikt myślący logicznie nie może powiedzieć, że miało ono sens - powiedział w radowej Jedynce historyk Sebastian Pawlina. - Ale absolutnie rozumiem ludzi, którzy do powstania poszli. Po pięciu latach obserwowania egzekucji, łapanek i terroru, ono musiało wybuchnąć. Powstańcy oczywiście walczyli o wolność, ale chcieli też zemsty na Niemcach - dodał.

Zbliża się 81. rocznica wybuchu Powstania Warszawskiego. Już tradycyjnie obchodom towarzyszą różne wydarzenia artystyczne, wystawy, gry miejskie i spotkania z Powstańcami. O tym, co przygotowało Muzeum Powstania Warszawskiego w audycji "Weekend kulturalny" Maja Kluczyńska rozmawiała z Esterą Jakubik-Matulką i Natalią Gorgol, edukatorkami z Muzeum Powstania Warszawskiego. Gościem w audycji był też filmoznawca, dr Marcin Radomski, który opowiedział o  19. Festiwalu Filmów i Sztuki "Dwa Brzegi".

- Do tej pory, w poprzednich edycjach konkursu, przysłano nam ponad 17 tysięcy zdjęć. Dominującym motywem tych prac jest sam moment godziny "W" 1 sierpnia o godzinie 17.00 oraz fotografie dzieci osób uczestniczących w obchodach - powiedział w Polskim Radiu 24 Michał Komuda, koordynator projektu "Pamięć «W» kadrze" z Działu Edukacji Muzeum Powstania Warszawskiego.

O kapitulacji Powstania mówią uczestnicy rozmów z Niemcami w Ożarowie – płk Kazimierz Iranek-Osmecki i tłumacz Alfred Sas-Korczyński. Dramatyczne loty z pomocą dla Warszawy wspominają piloci RAF. Gen. Tadeusz Bór-Komorowski po latach ocenia własne decyzje.

- Chciałam skupić się na wybraniu tych powstańców, którzy po wojnie postanowili wrócić do Warszawy i związać swoje losy z tym miejscem - mówi w Programie 1 Polskiego Radia Maria Eriksson, fotografka odpowiedzialna za projekt "Świadkowie_44". W Forcie Sokolnickiego można obejrzeć wystawę poświęconą mieszkańcom Warszawy, którzy walczyli o swój dom.

Akademia Sztuk Pięknych w Warszawie w wyjątkowy sposób włączyła się w upamiętnienie warszawskich powstańców. Na dziedzińcu uczelni można obejrzeć wystawę "ASP WAW’44", która opowiada o studentach i wykładowcach walczących 80 lat temu na ulicach Warszawy. Jedną z bohaterek wystawy jest Ewa Faryaszewska, która zrobiła zdjęcia zniszczonej Starówki.

W 1967 roku, ponad 20 lat po powstaniu warszawskim, Miron Białoszewski zaczął pisać pamiętnik z tego zrywu. "Poeta osobny", skupiony na codzienności, operujący, jak nikt dotąd w poezji, językiem mówionym, potocznym, opisał powstanie warszawskie z perspektywy zwykłego mieszkańca Warszawy.

Żołnierze batalionu Armii Krajowej "Parasol" (zgrupowanie "Radosław") bronili m.in. pałacyku Michlera. Niemcy zaciekle szturmowali budynek, chcąc odblokować arterię wolską łączącą ich przez most Kierbedzia z oddziałami walczącymi za Wisłą. Natrafili jednak na świetnie zorganizowaną obronę. 

Dzieje walk na Woli i Starówce, ale też szczegóły dotyczące życia codziennego ludności cywilnej oraz rola kobiet w powstaniu warszawskim to, zdaniem historyka Sebastiana Pawlina, jedne z najbardziej jaskrawych białych plam w wiedzy na temat powstania 1944 roku. - Bardzo ważne jest też zrozumienie emocji związanych z powstaniem i po nim - podkreślał historyk w Polskim Radiu 24.

- Czekaliśmy w pogotowiu kilka dni. Naszym pierwszym zadaniem było zdobycie Umschlagplatzu. I tak się zaczął pierwszy dzień - mówił w audycji specjalnej Programu 1 Polskiego Radia 1 sierpnia 2024 roku Stanisław Aronson, uczestnik powstania warszawskiego, żołnierz elitarnej jednostki Kedywu "Kolegium A" Okręgu Warszawskiego AK. 

- Nie ma naukowego, monograficznego opracowania powstania warszawskiego, które wyszło spod ręki historyka, na kanwie wieloletnich badań - powiedział w Polskim Radiu 24 dyrektor Archiwum Akt Nowych Mariusz Olczak, pytany o białe plamy w wiedzy o powstaniu warszawskim. - Jeśli ktoś chce zapoznać się z powstaniem warszawskim, to jest bardzo bogata literatura, ale brak pozycji podsumowującej obecny stan badań dostępnych źródeł i próby odpowiedzi na dyskusje, które się w ostatnich latach toczą - dodał. 

1 sierpnia 1944 roku, 80 lat temu, wybuchło powstanie warszawskie. Czy ten patriotyczny, ale jednocześnie krwawy zryw był potrzebny?- Pamiętam słowa dziadka: "Szymon, musieliśmy to zrobić". Taka była potrzeba chwili i sytuacji. Opowiadał, że to była trudna decyzja - mówi w Programie 1 Polskiego Radia Szymon Majewski, wnuk Ignacego Łyskanowskiego ps. Skiba. Jak oceniano powstanie w domach Agi Zaryan i Michała Zabłockiego?

Kopiec Powstania Warszawskiego to niezwykłe miejsce, pełne historii powstańczej stolicy. Usypany z gruzów nienadających się do dalszego wykorzystania, w XXI wieku na nowo odkryty i przywrócony warszawiakom. - Teraz, po rewitalizacji, to miejsce, w którym triumfują przyroda i życie, miejsce stale zmieniające się wraz z Warszawą i służące jej mieszkańcom - mówili w Polskim Radiu 24 Justyna Dziedziejko, Magdalena Wnęk i Maciej Kaufman, autorzy koncepcji rewitalizacji kopca.

Jak w jednym miejscu połączyć pamięć, przyrodę i rekreację? Udało się to twórcom rewitalizacji Kopca Powstania Warszawskiego i parku Akcji "Burza" na warszawskim Czerniakowie. Projekt zdobył uznanie środowiska architektonicznego, ale także mieszkańców stolicy. Za tą realizacją stoją: biuro architektury krajobrazu topoScape oraz pracownia architektoniczna Archigrest. - To miało być miejsce żywe, dla ludzi, miało ich jednoczyć - mówił w Polskim Radiu 24 architekt Marcin Maraszek.

W dniu osiemdziesiątej rocznicy wybuchu powstania warszawskiego gościem "Poranka Dwójki" był Sebastian Pawlina - autor książki "Barykady '44. Nadzieja i wspólnota". To opowieść o symbolu powstańczego oporu, nadziei i o ludziach, którzy budowali barykady, ginęli na nich, ratowali innych, żyli w ich cieniu i marzyli na nich o wolnej Polsce.

- Ze zdjęć dokumentalnych o wiele trudniej jest wydobyć bezpośrednie emocje. Przy pracy nad muzyką do filmu Jana Komasy "Powstanie Warszawskie" odpowiedzialność była o tyle większa, że trzeba było więcej atmosfery nadbudować muzyką. Zawsze jest tak, że kompozytor odpowiada wobec współtwórców filmu i bohaterów - mówił w Polskim Radiu 24 Bartosz Chajdecki. 

- Gdybyśmy wśród warszawiaków zrobili sondę, kto kojarzy chociaż jedną powstankę, to wszyscy powiedzą, że były jakieś łączniczki i sanitariuszki. A gdzie jest jej imię i pamięć, która należy się każdemu człowiekowi? - mówi w Programie 1 Polskiego Radia Maria Paszyńska, autorka książki "Dziewczyny ze Słowaka". Jak ważna była rola kobiet podczas powstania warszawskiego?

W audycji "Eureka" przypomnieliśmy fragmenty rozmowy sprzed 10 lat, przeprowadzonej, w związku z 70. rocznicą wybuchu powstania warszawskiego, ze Stanisławem Likiernikiem, żołnierzem Armii Krajowej, uczestnikiem powstania warszawskiego, który - za namową rodziny - spisał swoje wspomnienia w tomie "Diabelne szczęście czy palec Boży?". Rozmawiała Anna Stempniak.

Rocznica wybuchu powstania warszawskiego od wielu lat obchodzona jest nie tylko w ramach oficjalnych uroczystości. Społecznicy, wolontariusze i pasjonaci czczą pamięć bohaterów na najróżniejsze sposoby. Jedną z takich inicjatyw jest rejs, Wisła - godzina "W". O wydarzeniu opowiedział Robert Jankowski.