Aflevering 2 –Niet-weten
In deze tweede aflevering van Zin in de Mist verken ik, Ingmar Kappers, het thema weten en niet-weten aan de hand van drie verhalen.
Een persoonlijke, reflectieve aflevering over hoe het lastig is om te gaan met niet-weten. In deze aflevering verkennen we drie gezichten van het weten.
1️⃣We hebben het over ontweten, de kunst van loslaten wat je dacht dat waar was.
2️⃣We spreken over niet-weten, een staat van openheid, niet als zwakte, maar als bron van helderheid.
3️⃣En we gaan op zoek naar dwaallichten, vormen van weten die mooi lijken, maar je juist op een pad brengen waar je het niet gaat vinden.
Alle rechten en alle vormen van respect voor de muziek naar Nils Frahm, Connect Ohm en Ott.

Tijd is overal in verandering. We plannen trajecten in kwartalen, stellen deadlines en maken roadmaps. Maar werkt tijd in verandering eigenlijk wel zo?
In deze podcastaflevering ga ik in gesprek met terugkerende gast Kilian Bennebroek Gravenhorst – organisatieadviseur, onderzoeker en ervaren gids in veranderprocessen. Kilian houdt zich al jaren bezig met de vraag hoe mensen en organisaties zich ontwikkelen en welk verhaal zij daarbij samen maken en onderhouden. En een verhaal levend houden vraagt… tijd. Precies dat staat centraal in dit gesprek.
Samen met Kilian onderzocht ik vragen als:

Waar bevind je je als adviseur of leidinggevende in de tijd?
Wat heeft een verandering werkelijk nodig – en welke rol speelt tijd daarin?
Hoe kun je verandering in de tijd voorleven, in plaats van er alleen over te praten?
Welke valkuilen en verlangens kom je tegen rond tijd in organisaties?
En welke plek hebben aandacht en liefde naast tijd in echte transformatie?

Een gesprek over tempo en traagheid, over ambitie en realisme, en over hoe onze relatie met tijd ons werk in organisaties vormgeeft.
PS We hielden dit gesprek – heel toepasselijk – netjes binnen het uur. Maar juist in dat uur ontdekten we dat tijd in verandering meer is dan kloktijd (chronos): het gaat ook om het juiste moment, de kairos.
Shownotes

Kilian Bennebroek Gravenhorst – De veranderversneller (2015)
* Kilian Bennebroek Gravenhorst – Veranderversnellers: het afkijkboek (2019)
Kilian Bennebroek Gravenhorst – Wegwijzers in de veranderjungle (2024)
Reflectie over Chronos en Kairos: https://www.vibrantages.com/reflections/chronos-kairos-and-time

Aflevering 1 – Ongemak
In deze eerste aflevering van Zin in de Mist verken ik, Ingmar Kappers, het thema ongemak aan de hand van drie verhalen.4
Een persoonlijke, reflectieve aflevering over hoe we betekenis geven aan wat schuurt, wankelt of pijn doet.
Word je ook weleens overvallen door ongemak? Wil je leren leven met frictie en onvoorspelbaarheid en ontdekken waar de grenzen liggen van ongemak, luister hem dan helemaal af!

In deze podcastaflevering verken ik samen met een nieuwe mede-host, Jostein van Vliet, de betekenis van taal, betekenisgeving en sensemaking in organisaties. Dat doe ik met onze gast Marieke Wilke. Marieke is gepromoveerd organisatiepsycholoog en daarmee gespecialiseerd in (gedrags)verandering in organisaties. Zij werkt vanuit sociaal-constructionisme in de rol van interventiekundige, veranderkundig- adviseur- coach en onderzoeker al ruim 20 jaar aan verandering in organisaties.
In de podcastaflevering onderzocht ik met Jostein en Marieke:

* Hoe beïnvloedt je plek of context de taal die je spreekt – en hoe werkt taal eigenlijk in interactie?
* Wanneer is taal helpend of juist belemmerend in interactiepatronen?
* Wat gebeurt er in een klantrelatie als je veel (taal)verschil inbrengt?
* Welke rol kan sociaal-constructionisme in de beweging van vraagstukken brengen?
* Hoe vinden we ruimte voor nieuwe mogelijkheden in plaats van te blijven denken in oplossingen?
*

En nog veel meer….
PS Tenslotte is dit gesprek natuurlijk ook een interactiepatroon. Ik hoop dat ik je nieuwsgierig maak naar het interactiepatroon dat wij ontwikkelen in het gesprek. Ontdek waar we zelf het interactiepatroon doorbreken in het gesprek en waar het niet lukt.
Shownotes

* Edu Feltmann – Denkadviseren (2010)
* Nora Bateson – Combining (2025)
* Weick, K. – The social psychology of organizing (1969)
* Shirine Moerkerken – Hoe ik Verander (2015) en Conflicteren (2019)
* R. Masselink et al – Veranderen met appreciative inquiry Waarderend actieonderzoek in de praktijk (2020)
* En natuurlijk het boek van Marieke Wilke zelf dat in 2025/2026 uit zal komen.

In deze podcastaflevering verken ik samen met mijn gasten Janneke Maas en Patricia Aerts  de betekenis van lidmaatschap en de rol daarvan in sensemaking binnen teams en organisaties. Patricia en Janneke zijn organisatiecoaches en oprichters van TopTeamWerk, een bureau gespecialiseerd in systeemgericht leiderschap en samenwerking. Beiden zijn gelicenseerd in Systems-Centered Theory® (SCT) en integreren deze systeemkundige groepsdynamische aanpak in hun werk met organisaties, leiders en teams. Samen hebben zij tientallen jaren ervaring in groepsdynamica en organisatieontwikkeling. Hun missie is het doorbreken van belemmerende patronen in teams en organisaties en het creëren van een klimaat waarin mensen zich écht lid van het team voelen – zodat samenwerken weer energie geeft en betere resultaten oplevert.
Zij hebben zich de laatste jaren gespecialiseerd in lidmaatschap. Lidmaatschap van leiders bij organisatie en teamontwikkeling en lidmaatschap in teams. Maar ook in de vraag ‘wat je nu als medewerker en teamlid’ kunt doen om een team te creëren met plezier en resultaten.
In de podcastaflevering onderzocht ik met Janneke en Patricia:

* Hoe ziet lidmaatschap eruit binnen een team of organisatie?
* We hebben het vaak over eigenaarschap, wat is het verschil?
* Hoe benut je verschillen tussen teamleden als bron van kracht in plaats van als obstakel?
* Waarom is het gevoel van “instappen” zo cruciaal voor samenwerking en betekenisgeving?
* Hoe kun je actief werken aan een sterker lidmaatschapsgevoel in je team?
* Hoe helpt de SCT-benadering® ons om lidmaatschap en groepsdynamiek beter te begrijpen?

En nog veel meer…
SCT® en Systems-Centered® zijn geregistreerde handelsmerken van het Systems-Centered Training and Research Institute, Inc., een non-profit organisatie.
Shownotes

* Y. Agazarian – Systems-Centered Therapy for Groups (2004)
* Y. Agazarian – Autobiography of a Theory: Developing a Theory of Living Human Systems and its Systems-Centered Practice (2000)
* Y. Agazarian – SCT in Action: Applying the Systems-Centered Approach in Organizations (2018)

* Susan A. Wheelan – Creating effective teams: A guide for members and leaders (2014)

 

In deze podcastaflevering verken ik samen met mijn gast Roel Simons het belang van variatie in sensemaking. Roel werkt binnen een ander domein – dat van participatie en community building. In zijn loopbaan ontwikkelde hij een sterke interesse in systeem- en complexiteitsdenken en hoe dat van betekenis kan zijn voor sociale vernieuwing. Roel Simons is community-builder, filmmaker, participatie-expert en veranderaar in het onderwijs, stedelijke ontwikkeling en andere maatschappelijke domeinen. Hij richt zich op vraagstukken waarin hij mensen helpt proactieve mede-makers te worden in plaats van passieve consumenten binnen hun gemeenschap. Zijn werk met scholen, buurten, bedrijven en organisaties heeft geleid tot vele co-creatieve projecten die laten zien hoe de toekomst van leren en maatschappelijke betrokkenheid eruit kan zien.
In deze podcastaflevering ga ik in gesprek met Roel Simons, een variatiekundige en sensemaker in hart en nieren. Roel Simons is community-builder, filmmaker, participatie-expert en veranderaar in het onderwijs, stedelijke ontwikkeling en andere maatschappelijke domeinen. Hij richt zich op vraagstukken waarin hij mensen helpt proactieve mede-makers te worden in plaats van passieve consumenten binnen hun gemeenschap.
In de podcastaflevering onderzocht ik met Roel:

* Hoe ziet de context van participatieprocessen en community building eruit?
* Hoe past systeem- en complexiteitsdenken in die wereld?
* Hoe werkt betekenisgeving binnen zulke bottom-up veranderprocessen?
* Hoe creëert Roel variatie en beweging in die context?
* Waarom oplossingen niet bestaan…

En nog veel meer.
Shownotes

* Oog voor Klarendal – bewoners brengen hun eigen wijk in beeld (2001)

Geen enkel menselijk leven speelt zich af als in een film. Toch zet ieder mens de belangrijke gebeurtenissen en emoties in zijn  of haar leven achter elkaar,. Als er iets ingrijpend, emotioneels of grappigs gebeurt of als heel moedig of twijfelachtig bent, wordt dat een verhaal. Bij de verhalen horen beelden van de mensen die erbij betrokken zijn, beelden van de gebeurtenis, beelden van de plek waar het zich afspeelt, en beelden van de tijd wanneer de gebeurtenis plaatsvindt. Al die verhalen achter elkaar worden je persoonlijke film die je af kunt spelen in je hoofd. Of kunt vertellen aan anderen. Maar wil die verhalen horen? ( uit de Inleiding)
2. Bureau Dupin onderzoekt al jaren oude moordzaken met een collectief van onderzoekers. Kijk op videoland : https://v2.videoland.com/bureau-dupin-p_3154 of https://www.bureaudupin.org/

In deze podcastaflevering bespreken we met Bas Snippert Mens & Verbeelding in relatie tot sensemaking. Hoe werkt dat eigenlijk, verbeelding als mens? In welke context bevind die mens en zijn/haar verbinding zich in het moderne organisatielandschap?
In een verkennend, meanderend gesprek vinden wij voorlopige antwoorden op vragen zoals:
Hier zijn vijf concrete onderwerpen die deze punten samenvatten in een heldere intro voor de podcast:

* De machine-maatschappij en haar invloed op organisaties
Wat is de machine-metafoor en hoe werkt deze door in onze manier van organiseren en managen?
* Navigeren binnen de machine-maatschappij
Hoe bewegen mensen zich binnen deze structuren, welke mogelijkheden zijn er, en waar lopen ze tegenaan?
* Sensemaking en waarde herontdekken in organisaties
Hoe kunnen we voorbij het mechanische denken kijken en opnieuw betekenis en waarde vinden in organisaties?
* Het belang van belichaamde ervaring en verbeelding
Wat kunnen we leren van Eugene Gendlin’s werk en hoe helpt felt sense en verbeelding bij het maken van betere keuzes?
* Concrete implicaties voor organisaties en leiders
Wat betekent dit alles voor leidinggevenden en medewerkers die willen werken met felt sense in hun organisatie?

 
Shownotes

* 42 als antwoord komt uit de Hitchhiker’s Guide tot the Galaxy (2010)
* Edu Feltmann maakt in het boek Denkadviseren het verschil tussen van nut en van waarde zijn.
* Eugene Gendlin- Focusing (1984)
* Somatic Experiencing . Het onderliggende SIBAM model wordt beschreven in Peter Levine’s werk In an unspoken voice – how the body releases trauma and restores goodness (2010)
* ISM staat voor Image Somatic Response Meaning- model.
* Jan Taal’s School voor imaginatie . De symboolkaarten zijn hier beschikbaar: https://www.imaginatie.nl/symboolkaarten/
* Rick Rubin –the creative act: a way of being ( 2023)
* John Vervaeke verschil tussen imaginal en imaginair. Hij bouwt hierin verder op de franse filosoof Henry Corbin en licht toe dat imaginaire verwijst naar een puur subjectieve ervaring van het genereren van innerlijke mentale beelden, waarvan we weten dat ze niet echt zijn en onder onze controle staan. Daarentegen bemiddelt het ‘imaginale’ tussen de abstracte begrijpelijke wereld en de concrete zintuigelijke wereld, wat een transformerende en integrerende ervaring mogelijk maakt.
* Liberating structures (Nederlandse versie, 2021)

In deze podcastaflevering kijken we met Sven Gall naar irrationaliteit en sensemaking. In 2024 kwam zijn boek uit Neuromanagement over deze irrationaliteit op basis van het laatste onderzoek van MIT.   Vaak denken we namelijk dat ons handelen in de wereld rationeel is en dat we ‘weldenkende mensen’ zijn in de sensemaking van de wereld om ons heen. Is dat eigenlijk wel zo?  Hoe rationeel zijn we eigenlijk? En hoe zijn we dat niet? Wat betekent dit voor organisaties en organiseren? En hoe kunnen we dit beter toepassen in de sensemaking van de wereld om ons heen?

Genoeg stof dus om het gesprek aan te gaan met een aflevering die ook iets langer duurde dan gebruikleijk.
In deze aflevering komen de volgende vragen langs:

* Welke biases hebben we en hoe spelen die een rol in het organisatieleven?
* Wat is identiteit eigenlijk?
* Wat zijn de onbedoelde effecten van het denken over mensen als rationele en weldenkende mensen?
* Hoe werkt motivatie op groepsniveau?
* Zijn we autonome wezens?

En nog veel, veel meer.
Veel luisterplezier!
Shownotes

* Prospect theory: an analyses of decision under risk – A. Tversky & D. Kahneman ( 1979) in Econometrica volume 47 van MIT
* Thinking, Fast and Slow – Daniel Kahneman (2013)

In deze podcastaflevering kijken we met Jobbeke de Jong naar groepsdynamica en sensemaking. Jobbeke schreef twee boeken over groepsdynamica. In 2021 kwam ze met Competente mensen, Incompetente teams, dat het groepsperspectief verder verkende. Deze rol van interventionist werd In 2023 verder uitgewerkt in ‘Beheers je!‘.
Wij werden benieuwd naar de link met de thematiek van sensemaking, ofwel chocola maken. Wat als sensemaking als proces niet in dialoog plaatsvindt maar in groepen? Hoe beïnvloedt sensemaking groepsdynamica en andersom? Wat betekent het om in een groep ‘sense te maken’? Welke invloeden spelen daar? Wat kun je als individu? En hoe begeleid je zo’n proces?
In deze aflevering komen de volgende vragen langs:

* Hoe beweeg je je in een nieuw groep?
* Wat is een individu in een groep? Hoe zit het met identiteit?
* Hoe speelt nieuwsgierigheid een rol in groepsdynamica? En spanning?
* Hoe ga je om met weerstand? En waar kom je jezelf tegen als begeleider/teamcoach?
* Hoe neem je invloed als individu?

En natuurlijk nog veel meer.
Veel luisterplezier!
Shownotes

* Wheelan, S. A. (2016). Creating effective teams: A guide for members and leaders (6e ed.). Sage Publications.
* Weick, Karl E. (1979) The Social Psychology of Organizing (2e ed.). McGraw-Hill, Inc. Op pagina 149-152 introduceert Weick het begrip ‘avoided tests’. We toetsen onze aannames niet meer aan de werkelijkheid uit angst voor falen. Hij ontleent dat weer aan Harold Garfinkel vanuit artikel ‘Common-sense knowledge of social structures: the documentary method of interpretation’ uit 1962.

In deze podcastaflevering verkennen wij met Leike van Oss en Jaap van ’t Hek nogmaals (het verlies van) resonantie en de relatie met sensemaking. Gefascineerd door het verlies van resonantie staan we voor een nieuw punt in de maatschappij en organisaties. Hoe bouwen we weer op? En wat is daarvoor nodig?
In deze lange winteraflevering gaan we de verdieping in op SM01, onder andere langs deze vragen:

* Hoe kan het dat we lijken te weten wat niet werkt en wat zou kunnen werken, maar dat het toch niet lukt?
* Wat vraagt deze tijd van jou als medewerker, adviseur, leidinggevende in de verandering?
* Hoe werk je aan de lange lijnen van een ontwikkeling in een organisatie en in de maatschappij?
Waar zit de ruimte om wat vanzelfsprekend is als fundament ter discussie te stellen? Wanneer wel en niet?
* Hoe zorg je voor resonantie in gesprekken, hoe doe je dat?

En nog veel meer…
Shownotes

* Mazzucato, Mariana – The Big Con: How the Consulting Industry Weakens our Businesses, Infantilizes our Governments and Warps our Economies (2023) over de soms tegengestelde werking van business consultancy.
* Thijs Lijster – Wat we gemeen hebben (2023)
* Nassim Nicholas Taleb – Skin in the game (2022) en ook zijn boek Antifragiliteit is zeer de moeite waard.
* Thijs Homan – Wat nu? (2024)
* John Shotter – Getting it. Witness-thinking and the dialogical.. in practice (2011)
* Tim Fransen – In onze tijd ( 2024)
* Hartmuth Rosa – A Sociology of Our Relationship to the World (2021)
* In het gesprek bespreken we een vorm van holistisch organiseren, als alternatief voor het instrumentele van organisaties en instrumenten om ze te veranderen. Interessant hier is het fenomeen ambidextrous leadership, o.a. ontwikkeld door Charles O Reilly en Michael Tuschman, waarbij een leider ( maar ook veranderaar en medewerker) een wisseling maakt tussen deels instrumenteel en deels exploratief/onderzoekend handelen. Bijvoorbeeld: https://hbr.org/2004/04/the-ambidextrous-organization
* Fritjof Capra- A Systems View of Life (2016)
* Nora Bateson – Combining (2024)

En last but not least, vanaf 15 mei is het boek Wederopbouw van Leike van Oss en Jaap van ’t Hek beschikbaar bij alle boekhandels. Uitgave door Boom Uitgevers.

Deze serie is compleet.
In dit laatste deel van de Sensemaking Special duiken we de praktijk van sensemaking in rondom een casus. Want sensemaking is vooral een 𝗱𝗼𝗲-sport!
In deze laatste aflevering van de special:
– een concreet voorbeeld
– waarom ‘geen idee’ en ‘hoe gaat dit helpen’ hele fijne starts zijn…
– de modus van you break, I fix. Hoe werkt dat?
– het belang van het hier & nu en de relatie tot sociale complexiteit
– de invloed van het hier & nu en daarin effectief zijn
– waarnemen, duiding en handelen
– sensemaking in het hier en nu. wat doe je vooraf en achteraf?
– invloed, maar geen controle, wat betekent dat in de praktijk?
Leeslijst:
Bronnen:
1. S.Moerkerken – Hoe ik Verander (2015)
2. F. Varela – The Embodied Mind ( revised edition) (2017)

In deze podcastaflevering kijken we naar de verhouding tussen sensemaking en trauma. Wat betekent trauma voor het vermogen van sensemaking? Hoe hangen ze samen?
Dat doen wij met niemand minder dan Philippe Bailleur die ons meeneemt in trauma en wat dit betekent voor onszelf, voor begeleiding van anderen en voor organisaties.
Daarin komen deze onderwerpen aan bod:

* Hoe speelde trauma een rol in Philippe’s leven?
* Wat is overspoeling en hoe werkt het?
* Hoe kun je blijven handelen in overspoeling met en zonder begeleiding?
* Waarom is in deze tijd dit zo’n belangrijk thema?
* Welke fases zijn er in traumaherstel en groei?
* Wat is systeemtrauma en hoe kunnen leiders hieraan bijdragen?
* En natuurlijk wat sensemaking en trauma met elkaar te maken hebben en nog veel veel meer.

Shownotes

* Jan Rotmans – Omarm de Chaos (2021)
* Anabatur- Sigur Ros. Hier live op het legendarische Abbey Road: https://www.youtube.com/watch?v=vUK_ou_mTQE
* Brene Brown – Dare to Lead (2018)
* Ken Wilber. Mooie ingang op zijn werk: The Integral Approach: A Short Introduction by Ken Wilber, eBook, 2013. Verder verdient A Post-Truth World: Politics, Polarization, and a Vision for Transcending the Chaos, Shambhala, 2024 een aanbeveling.
* Kegan, Robert; Lahey, Lisa Laskow. How the way we talk can change the way we work: seven languages for transformation (2001)
* Philippe Bailleur & Annette Meulmeester – Navigate (2024)
* Philippe Bailleur- Stuck (2020)
* Phillippe Bailleur – Trauma in Organisaties (2016)
* Scarcity – Sendhil Mullainathan , Eldar Shafir (2014)
* Gareth Morgan – Images of Organization (1979)
* Nicolas taleb – Antifragile (2014)