Niccolò Machiavelli was een Florentijnse diplomaat (1469-1527), die voornamelijk bekend is geworden door zijn werk ‘De Heerser’, een zogenaamde vorstenspiegel over het verkrijgen en behouden van macht. Het boek zou ervoor zorgen dat zijn naam synoniem werd aan politieke sluwheid en spelletjes.
Maar waar gaat het boek nu daadwerkelijk over? In deze aflevering van Voor de Vloed bespreken Meindert van Rijswijk en Peter Johannes ‘De Heerser’ aan de hand van enkele kenmerkende quotes uit het boek.
Op 6 mei 1432 werd in de Gentse Sint Janskerk – tegenwoordig de Sint Baafskathedraal – een altaarstuk opgeleverd, dat in de eeuwen daarna zou uitgroeien tot misschien wel het belangrijkste kunstwerk van Europa: het retabel van Het Lam Gods, geschilderd door Hubert en voornamelijk Jan van Eyck.
Peter Johannes en Meindert van Rijswijk bespreken in vogelvlucht de 20 panelen van dit meesterwerk, plaatsen het werk als scharnierpunt tussen Middeleeuwen en Renaissance, en vertellen daarnaast de bijzondere en vaak spannende geschiedenis van het veelluik.
Bekijk hier het Lam Gods, gesloten:
https://www.voordevloed.nl/wp-content/uploads/2025/04/Lam-Gods_gesloten.jpg
Bekijk hier het Lam Gods, geopend:
https://www.voordevloed.nl/wp-content/uploads/2025/04/Lam-Gods_open-scaled.jpg
Kijk hier tot in detail naar Het Lam Gods, voor en na restauratie:
Volgens overlevering kreeg keizer Constantijn de Grote (ca. 273-337) voorafgaand aan de slag bij de Milvische brug nabij Rome (312) een visioen. Dit visioen zou een ware ‘gamechanger’ worden voor niet alleen het Romeinse Rijk, maar zou ook het fundament leggen voor Middeleeuws Europa.
In aflevering #009 bespreken Meindert van Rijswijk en Peter Johannes de opkomst en regeerperiode van Constantijn de Grote, en stellen o.a. de vragen: welke impact had hij precies op het Romeinse Rijk, hoe christelijk was hij eigenlijk, en welke sporen liet hij achter in de samenleving, tot aan de dag van vandaag?
Bekijk hier het fresco van Rafael in het Vaticaans Museum (ca. 1519), van ‘het visioen van Constantijn’: https://www.voordevloed.nl/wp-content/uploads/2025/02/Het-visioen-van-Constantijn_Rafael-scaled.jpg
Het Herdenkingsjaar Slavernijverleden ligt inmiddels achter ons, maar het gesprek over de thema's kolonialisme en slavernij gaat door. Een recente bijdrage komt van historicus Martin Bossenbroek, die zich zorgen maakt over de polarisatie van het debat en pleit voor een brede wereldhistorische benadering van deze onderwerpen. In deze aflevering kijken we naar zijn these en behandelen vragen als: welke gevaren ziet hij komen van de flanken op rechts en links? Welke rol speelt geschiedenis hierbij? Zijn excuses nodig voor het slavernijverleden? En zijn er lessen te trekken uit hoe andere landen omgaan met hun verleden?
Bekijk hier de foto van het excuus van Koning Willem Alexander op 1 juli 2023: https://www.voordevloed.nl/wp-content/uploads/2025/01/Excusus-KWA_1-juli-2023.jpeg
Op 13 oktober 2024 is het precies 95 jaar geleden dat de Graf Zeppelin een rondvlucht maakte boven Nederland. Dit luchtschip was de meest succesvolle zeppelin aller tijden, en tijdens deze zogenaamde 'Hollandfahrt' op het hoogtepunt van zijn succes. In deze aflevering bespreken we de opkomst, de maatschappelijke en culturele impact, maar ook de onvermijdelijke ondergang van de zeppelin.
Bekijk hier de foto van de Graf Zeppelin boven de stad Utrecht op 13 oktober 1929.
Bekijk hier een foto van de Graf Zeppelin boven Tokio, tijdens de tocht rond de wereld in augustus 1929.
Bekijk hier een foto van de laatste dramatische seconden van de Hindenburg, bij Lakehurst, New Jersey (V.S.), 6 mei 1937.
In 1989 verscheen een essay onder de titel 'The End of History?' van de politicoloog Francis Fukuyama, waarin hij betoogde dat de grote strijd der ideologieën leek beslecht en wereldwijd naties zich ontwikkelden richting liberale democratieën. Het boek dat hij op basis van dit essay schreef, en in 1992 verscheen, werd een wereldwijde bestseller. Tot op de dag van vandaag heeft Fukuyama's gedachtegoed invloed op het publieke debat. Wat hield zijn theorie precies in? En houdt deze vandaag de dag nog steeds stand?
Bekijk hier de beroemde foto van de 'Tank Man'.
Tolstoy scheen te hebben gezegd: Rusland heeft in vijf jaren veel veranderingen ondergaan, maar in tweehonderd jaar is er relatief weinig veranderd. Nu, na anderhalve eeuw, kunnen we stellen dat na vele omwentelingen er nog steeds veel onveranderd is. Waarom is Rusland wat het is? We gaan voorbij aan de grillen van het politieke weer en gaan op zoek naar het ware klimaat van Rusland.
Bekijk via deze link het schilderij 'Gejuich na de afkondiging van het Oktobermanifest', door Ilja Repin.
Aflevering #004 van de podcastserie Voor de Vloed over cultuurhistorische kantelpunten in het heden en verleden. Aan tafel: Meindert van Rijswijk en Peter Johannes.
Arno Breker (1900-1991) werd in het Duitsland van de dertiger jaren een van de meest geliefde beeldhouwers van Hitler. Hij ontwikkelde een kunststijl die goed aansloot bij het gedachtegoed van de nazi's. Na de oorlog bleef hij kunst maken, maar zijn band met Hitler, Speer en zijn artistieke rol binnen de NSDAP zou voor altijd aan hem blijven kleven. Hoe moet zijn kunst tegenwoordig worden gezien? En hoe moeten we überhaupt omgaan met kunstwerken en kunstenaars die dicht op de macht zitten?
Bekijk via deze link de foto van Arno Breker met Hitler in Parijs.
Bekijk via deze link de beelden van Breker bij de Reichskanzlei.
Aflevering #003 van de nieuwe podcastserie Voor de Vloed, over cultuurhistorische kantelpunten in het heden en verleden. Aan tafel: Meindert van Rijswijk en Peter Johannes.
In de jaren negentig werd in Zuid-Turkije een heuvel (her)ontdekt dat een waar archeologische hotspot zou worden, en menig archeoloog voor een raadsel zou stellen. De vondst - een grootschalig tempelcomplex, bestaande uit meerdere ruimtes en vele megalieten - bleek uit een tijd te komen waarin mensen nog niet tot dergelijke bouwprestaties in staat werden geacht. Göbekli Tepe, de grootste archeologische vondst van de twintigste eeuw, zet het verhaal van de Neolithische Revolutie op zijn kop.
Aflevering 002 van de podcastserie Voor de Vloed, over cultuurhistorische kantelpunten in het heden en verleden. Aan tafel: Meindert van Rijswijk en Peter Johannes.
'De eed op de kaatsbaan', een sleutelmoment van de Franse Revolutie, is meerdere malen door kunstenaars vereeuwigd, waarvan de bekende compositie wordt toegeschreven aan schilder Jacques-Louis David. In deze aflevering kijken we zowel naar de voorgeschiedenis als de vervolgjaren van deze belangrijke gebeurtenis in 1789, met daarbij een belangrijke rol voor het kunstwerk van David.
Bekijk via deze link het schilderij 'Serment du Jeu de Paume', toegeschreven aan Jacques-Louis David (Musée Carnavalet).
Bekijk via deze link de voorbereidende tekening van David (1791).
Bekijk via deze link de versie van Luc-Olivier Merson uit 1883, die in de oorspronkelijke kaatsbaan hangt.
Bekijk via deze link het echte, originele schilderij van David, dat nooit is afgerond.
Lees hier het bijbehorende artikel op Voordevloed.nl.
Pilot-aflevering van de nieuwe podcastserie Voor de Vloed, over cultuurhistorische kantelpunten in het heden en verleden. Aan tafel: Meindert van Rijswijk en Peter Johannes.
Wie het schilderij ‘The Eve of the Deluge’ van John Martin (1789-1854) voor het eerst aanschouwt, zou het kunnen opvatten als een onschuldig landschapstafereel. Maar wie beter kijkt, ziet een oeroud en bijbels schouwspel waar grimmige thematieken naar boven komen, thema’s die niet alleen in de tijd van de schilder van belang waren, maar ook vandaag de dag weer zeer actueel zijn.
Bekijk via deze link het schilderij 'The Eve of the Deluge' van John Martin.
Lees hier het bijbehorende artikel op Voordevloed.nl.
