Ο Ζευς, βασιλιάς πια θεών και ανθρώπων, αντιμετωπίζει τον Τυφώνα, ένα πολυκέφαλο τέρας που μεγαλώνει επικίνδυνα. Μετά τη λήξη της καταστρεπτικής για τη γη μονομαχίας ο Ησίοδος απαριθμεί τις συζύγους του Δία και τα θεϊκά τέκνα που γεννήθηκαν από εκείνες. Στη συνέχεια περιγράφει την θαυμαστή γέννηση της Αθηνάς και του Ηφαίστου από έναν μόνο γονέα και κλείνει το έπος αναφερόμενος στις θεές εκείνες που τόλμησαν να ερωτευτούν θνητούς και να γεννήσουν ήρωες. Οι τελευταίοι στίχοι της Θεογονίας αποτέλεσαν κάτι σαν ληξιαρχείο για τον ελληνισμό της αρχαϊκής εποχής. Ένα γενεαλογικό εργαστήριο βασιλικών δυναστειών που έφτασε μέχρι την εποχή των τυράννων.

Μετά από δέκα χρόνια αμφίρροπης αναμέτρησης, η πλάστιγγα της Τιτανομαχίας γέρνει προς τη μεριά των Ολυμπίων Θεών. Και αυτό συνέβη επειδή ο Δίας έπεισε τους τρεις Εκατόγχειρες, να ταχθούν στο πλευρό του. Ακολουθεί η κρίσιμη τελευταία μάχη μεταξύ Κρονίων και Ολυμπίων θέων, η ποινή των ηττημένων καθώς και μια λεπτομερέστατη περιγραφή του Τάρταρου, του μυθικού τόπου που φυλακίστηκαν για πάντα οι Τιτάνες, και ποιες άλλες μυθικές οντότητες διαμένουν εκεί κοντά. Σ’ αυτό το επεισόδιο ο Ησίοδος περιγράφει και τις διαστάσεις του κόσμου, σύμφωνα με το κοσμοείδωλο των Ελλήνων της αρχαϊκής εποχής. Για να το πετύχει μάλιστα, επικαλείται ένα μπρούτζινο αμόνι σε ελεύθερη πτώση. Το ενδιαφέρον είναι πως η Ησιόδεια αυτή απόσταση, εντός της οποίας κείται ο κόσμος, εάν υπολογιστεί σε κενό αέρος, αγγίζει τα ακρότατα όρια του ηλιακού μας συστήματος, δηλαδή την τροχιά του Πλούτωνα.

Σ’ αυτό το επεισόδιο ο Ησίοδος αρχίζει με τη γέννηση των πρώτων Ολύμπιων θεών και το μαρτύριό τους να καταβροχθίζονται από τον ίδιο τους τον πατέρα. Ακολουθεί η φυγάδευση της ετοιμόγεννης στον Δία, Ρέας στην Κρήτη και το τέχνασμά της να δώσει στον Κρόνο να καταπιεί μια φασκιωμένη πέτρα αντί του υστερότοκου βρέφους της. Στη συνέχεια το έπος περιγράφει τη γενιά του τιτάνα Ιαπετού, την τιμωρία του φιλάνθρωπου Προμηθέα, την κλοπή της ιερής φωτιάς του Διός, και τον στολισμό της Πανδώρας, που δόθηκε στον Επιμηθέα για να προκαλέσει συμφορές. Στο τέλος ο Ησίοδος ορμώμενος από τον μύθο της Πανδώρας, περιγράφει τον μισογυνισμό της πατριαρχικής κοινωνίας του.

Η Θεογονία σ’ αυτό το επεισόδιο μιλάει για τους γιους του τιτάνα Ωκεανού: τα ποτάμια, όπως και για τις κόρες του: τις Νύμφες Ωκεανίδες. Κάθε υδάτινη μάζα γλυκού ή αλμυρού νερού, στην φαντασιακή θεώρηση των Ελλήνων του όγδοου αιώνα προ Χριστού ήταν παιδί ή εγγόνι του Ωκεανού. Στη συνέχεια ο Ησίοδος περιγράφει τη γέννηση των ουρανίων σωμάτων και των ανέμων, τη θεά Στύγα και τα παιδιά της που έγιναν ακόλουθοι του Δία, για να καταλήξει σ’ ένα μακροσκελές εγκώμιο της θεάς Εκάτης. Σε αυτό μας αποκαλύπτει πόσο σημαντική ήταν η χθόνια αυτή θεότητα ως μεσίτρια μεταξύ θεών και ανθρώπων, παρότι δεν ανήκε στο δωδεκάθεο του Ολύμπου.

Το έπος της Θεογονίας συνεχίζεται με την απαρίθμηση των θεϊκών παιδιών της Νύκτας, όπως ο Ύπνος, ο Θάνατος, οι Τρεις Μοίρες, η Νέμεση και οι Εσπερίδες. Ακολουθεί η γενεαλογία των θυγατέρων του Νηρέα και άλλων θαλάσσιων θεοτήτων. Στη συνέχεια ο ποιητής περιγράφει διάφορα μυθικά τέρατα όπως τη Μέδουσα, τη Χίμαιρα, τη Λερναία Ύδρα και τη Σφίγγα, αναφερόμενος και στους ήρωες που τα εξολόθρευσαν.

Στους πρώτους 200 στίχους της Θεογονίας ο Ησίοδος αναφέρεται στα χαρίσματα των Εννέα Μουσών και πώς οι ίδιες τον δίδαξαν να στιχουργεί. Ύστερα αποκαλύπτει τη γέννησή τους από το σμίξιμο του Δία με την τιτανίδα Μνημοσύνη. Σχολιάζει την πρωταρχή της δημιουργίας του κόσμου από τις δυνάμεις του Χάους, της Γαίας και του Έρωτα. Τέλος, περιγράφει τη γέννηση των Τιτάνων και τον ευνουχισμό του Ουρανού από τον Κρόνο, γεγονός που προκάλεσε τη σύλληψη και ανάδυση της Αφροδίτης.