Το 1983, στο μεσοδιάστημα μιας πολυάσχολης δημιουργικής περιόδου, ανάμεσα στο “Hammett” και το «Παρίσι, Τέξας», ο Βιμ Βέντερς επισκέφτηκε την Ιαπωνία με μια κάμερα στο χέρι για να αναζητήσει το Τόκιο όπως το κατέγραψε ένας από τους μεγάλους δασκάλους του σινεμά: ο Yasujirō Ozu.

Το “Tokyo-Ga” εγκαινίασε μια σχέση του Βέντερς με την Ιαπωνία, η οποία θα συνέχιζε μέσα από το πορτραίτο του σχεδιαστή μόδας Γιότζι Γιαμαμότο στο «Σημειωματάριο για τις πόλεις και τα ρούχα» του 1989. Και πολύ αργότερα, το 2023, ο Βέντερς θα επέστρεφε στο Τόκιο για τις «Υπέροχες μέρες», μια αποτύπωση της στωικής ζωής ενός ανθρώπου που καθαρίζει τις δημόσιες τουαλέτες της πόλης.

Ως σκηνοθέτης, μεταφραστής της ιαπωνικής λογοτεχνίας και άνθρωπος με βαθιά γνώση της Ιαπωνίας, ο Παναγιώτης Ευαγγελίδης μας βοηθάει να καταλάβουμε το Τόκιο του Βιμ Βέντερς, όπως αποτυπώνεται σε αυτές τις τρεις ταινίες.

Στο «Πέρασμα του χρόνου», ο Βιμ Βέντερς χτίζει μια απλή και γραμμική ιστορία από δύο χαρακτήρες ασύμβατους, τον Μπρούνο και τον Ρόμπερτ, που πραγματοποιούν μια κοινή περιπλάνηση στην επαρχιακή Γερμανία.

Μέσα από αυτή την απλή ιδέα, ο Βιμ Βέντερς αναπτύσσει μια σειρά θεμάτων που ταλανίζουν τη γενιά της μεταπολεμικής Γερμανίας: το τραυματικό παρελθόν του ναζισμού, τη διακεκομμένη ιστορία της χώρας, τη σύνθλιψη της μνήμης, τη διαγενεακή ρήξη και την απουσία των εικόνων.

Ο Αλέξης Αλεξίου, σκηνοθέτης της ταινίας «Τετάρτη 04:45» και συνδημιουργός της πρωτοβουλίας «Η Χαμένη Λεωφόρος του Ελληνικού Σινεμά», μιλάει για αυτές τις πολλαπλές επιστρώσεις ενός φαινομενικά απλού road movie.

Όταν ξεκινάει το «Παρίσι, Τέξας» στα αχανή τοπία της αμερικανικής ερήμου, ο Τράβις είναι ένας άνθρωπος χαμένος. Έχει χάσει τον λόγο του, έχει απωθήσει τις αναμνήσεις του και περιφέρεται στο απέραντο πουθενά.

Η περιήγηση του Τράβις προς την εξιλέωση γίνεται η βάση για την πιο γνωστή ταινία του Βιμ Βέντερς, η οποία βρίσκει όλους τους βασικούς συντελεστές στο απόγειο των δυνατοτήτων τους: τον ίδιο τον σκηνοθέτη, τον Σαμ Σέπαρντ στο σενάριο, τον Ράι Κούντερ στη μουσική, τον Ρόμπι Μύλερ στη φωτογραφία και τους Χάρι Ντιν Στάντον και Ναστάζια Κίνσκι στους πρωταγωνιστικούς ρόλους.

Ο Βασίλης Κεκάτος, ο πρώτος Έλληνας σκηνοθέτης που κέρδισε τον Χρυσό Φοίνικα το 2019 για τη μικρού μήκους ταινία «Η απόσταση ανάμεσα στον ουρανό κι εμάς», επιστρέφει σε αυτή την ταινία συνέχεια, βρίσκοντας μια πανίσχυρη ιστορία και μια Αμερική την οποία έχει κυνηγήσει και ο ίδιος.

Το 1982, στο Φεστιβάλ των Καννών, μια διάχυτη ανησυχία υπήρχε στον αέρα και τύλιγε τους δημιουργούς του σινεμά. Η τηλεόραση κάλπαζε, τα στούντιο παραγωγής άλλαζαν τους όρους του παιχνιδιού και το μέλλον έδειχνε αβέβαιο.

Ο Βιμ Βέντερς έστησε μια κάμερα στο Δωμάτιο 666 του ξενοδοχείου Μαρτίνεζ. Μπροστά της, 15 δημιουργοί, μεταξύ των οποίων ήταν ο Ζαν-Λικ Γκοντάρ, ο Μικελάντζελο Αντονιόνι, ο Βέρνερ Χέρτζογκ, ο Στίβεν Σπίλμπεργκ, ο Ράινερ Βέρνερ Φασμπίντερ και άλλοι, απάντησαν στο ερώτημα αν το σινεμά είναι μια γλώσσα που απειλείται με εξαφάνιση και μια τέχνη που κινδυνεύει να πεθάνει.

Το σινεμά συνέχισε και η Ελίνα Ψύκου έκανε τις δικές της ταινίες: «Αδέσποτα Κορμιά», «Ο γιος της Σοφίας», «Η αιώνια επιστροφή του Αντώνη Παρασκευά». Παρ’ όλα αυτά, βρίσκει κάτι πολύ ιδιαίτερο κινηματογραφικά σε αυτή τη δυστοπική προφητεία που διατυπώθηκε πριν από τέσσερις δεκαετίες.

Ο Ρόμπερτ είναι καταθλιπτικός. Ο Μπρούνο είναι χίπης. Ο Μπρούνο περιμαζεύει τον Ρόμπερτ και μαζί ξεκινούν μια διαδρομή χωρίς προορισμό. Πάνω στη συχνά ασύμβατη σχέση των δύο, ο Βιμ Βέντερς χτίζει το Πέρασμα του Χρόνου, ένα αφηρημένο road movie στα πιο κοινά και κανονικά αδιάφορα τοπία της επαρχιακής Γερμανίας.

Στην ταινία που κλείνει την τριλογία των δρόμων όμως, ο Σύλλας Τζουμέρκας, δημιουργός των ταινιών Χώρα Προέλευσης, Μία Έκρηξη και Το Θαύμα της Θάλασσας των Σαργασσών, βλέπει τη μεγαλύτερη δυνατή ελευθερία που μπορεί να διεκδικήσει ένας δημιουργός στο σινεμά.

Ο Φίλιπ δεν μπορεί να φέρει εις πέρας το κείμενο που έχει αναλάβει να γράψει για την Αμερική. Αντ’ αυτού, τραβάει φωτογραφίες με την Πόλαροιντ που ποτέ δεν μοιάζουν με αυτό που βλέπει. Σε μια στροφή της μοίρας, η μητέρα της μικρής Αλίκης την εγκαταλείπει στα χέρια του και μαζί ξεκινούν ένα ταξίδι στη Γερμανία, το οποίο θα αποβεί διδακτικό για τον ίδιο. 

Η Ρηνιώ Δραγασάκη βλέπει στην Αλίκη στις Πόλεις του Βιμ Βέντερς μια ταινία με στοιχεία που θα έδειχναν επίκαιρα και στο σήμερα, αλλά και μια κινηματογραφική παιδικότητα την οποία έχει επεξεργαστεί και η ίδια σε ταινίες όπως το Cosmic Candy και το Ο Μπαμπάς μου, ο Λένιν και ο Φρέντι.

Στα Φτερά του Έρωτα, δύο άγγελοι κατεβαίνουν στο διχασμένο Βερολίνο της δεκαετίας του 1980, ακούγοντας τις ιστορίες των ανθρώπων. Ο Ντάμιελ ερωτεύεται και αποφασίζει ότι θέλει να ζήσει ως θνητός. Η πρώτη ταινία του Βιμ Βέντερς μετά την αμερικανική περίοδό του, τον βρίσκει να επιστρέφει στη Γερμανία με μία αυτοσχεδιαστική ωδή στην ίδια τη ζωή.

Ο Γιώργος Ζώης, σκηνοθέτης του Interruption και του Αρκάντια που εκπροσωπεί την Ελλάδα στα φετινα βραβεία Όσκαρ, βλέπει στην ταινία ένα όνειρο, μια ιστορία για όλες τις ιστορίες και το πορτραίτο μιας πόλης που δεν υπάρχει πια.